Əsəbi uşaqlar

Əksər atalar və analar düşünürlər ki, uşaqlarda hər şeydən qıcıqlanma və əsəbləşmə valideynlərdən uşaqlara irsən keçən anadan gəlmə xüsusiyyətdir. Bu baxışın bir qədər əsası olsa da, əksər hallarda bu cür yanaşma səhvdir. Çox vaxt nevroz əlamətləri ilə seçilən valideynlər dünyaya tamamilə sağlam övladlar gətirirlər; lakin sonralar bu sağlam, sakit və təmkinli uşaqlar ailə konfiliklərinin, ailələrindəki disharmoniyanın, valideynlərinin gündəlik emosional vəziyyətlərinin təsiri altında əsəbi və hər şeydən özündən çıxan olurlar.

Əsəbi uşaqlar tez qıcıqlanandırlar və onları özlərindən çıxarmaqdan ötrü elə böyük səy tələb olunmur. Bu cür uşaqlar gecə ərzində bir neçə dəfə yuxudan oyanır, qışqırır və ağlamağa başlayırlar, sanki nədənsə qorxurlar. Bu zaman onları sakitləşdirmək olduqca çətin olur. Dostları ilə oyun zamanı hər kiçik şeydən ötrü tez-tez əsəbləşir, dalaşır və belə təsəvvür yaranır ki, onların əlləri, ayaqları və hətta dilləri belə dayanmadan hərəkətdədir. Bir işi qurtarmamış başqasından yapışır, yorğunluq üstün gələndə hövsələdən çıxırlar.

Əsəbi uşaqların istedadlı, ağıllı və qabiliyyətli olması nadir hadisə deyildir. Lakin problem ondan ibarətdir ki, həddindən artıq hərəkətlilik, emosional özündən çıxmalar onlara öz enerjilərini lazımi məcraya yönəltməyə imkan vermir.

Bu tip davranışın səbəbi nədir? Nevrotik reaksiyalar əksər hallarda anadan gəlmə deyildir, onlar sosial amillərin təsiri altında yaranırlar və ilk növbədə tərbiyə şəraitindən asılı olur. Əgər ailədə uzun əlverişsiz şərait hökm sürürsə, valideynlər yola getmir və uşağın yanında höcətləşirlərsə, bu konfiliktli vəziyyət onun psixikasını zədələyir, nevrozun yaranmasına gətirib çıxarır.

Əsəbi uşaqlar partlayıcı qaytağına bənzəyirlər.Valideynlərin kobud davranışını isə bu qaytağa od vuran kibritə bənzətmək olar. Süngər suyu özünə çəkdiyi kimi, uşaqlar da gördükləri və eşitdikləri hər bir şeyi özlərinə çəkirlər. Ona görə də soyuqluq və kobud davranış onların əsəb sistemini sarsıdır. Əgər başları mübahisəyə qarışmış ata və ana öz zavallı uşaqlarına bir an dayanıb nəzər sala bilsəydilər, onun solğun və pərişan olduğunu görər və onun daxili gərginliyinin dərəcəsini qiymətləndirərdilər. Ailə qalmaqalları uşaqların sinir sistemində öz güclü təsirini qoyur.

Aşağıda biz uşaqlarda əsəb pozulmalarının qarşısını almaqdan ötrü bəzi tövsiyələrimizi veririk:

1. Valideynlər, dostlar və qohumlar arasında baş verə biləcək xoşagəlməz münaqişələrdə uşaqların iştirakına yol verilməməlidir.

2. Valideynlərin uşaqlarla bir otaqda yatması məsləhət görülmür, çünki bu onların sağlamlığı üçün zərərlidir. İmkan olan halda uşaqların yataq otağı valideynlərinkindan ayrı olmalıdır. Bunun vacibliyi hamıya məlumdur və əlavə izahata ehtiyac yoxdur.

3. Biz uşağı ətrafında gördüyü və eşitdiyi hər bir şeyi özünə çəkən süngərə bənzətdik, lakin bu analogiya o zaman yararsız hesab olunur ki, uşaq böyüklərin etdiyi və danışdığı hər şeyi təkrarlamağa həddən artıq səy göstərir. Uşaqların daim üsniyyətdə olduğu adamlar tez-tez dalaşır və ya mübahisə edirlərsə, onları təkrarlamağa çalışan anadan möhkəm və sağlam doğulmuş uşaq özünü əsəb pozğunluğu həddinə çatdıra bilər. Bu cür qeyri-normal hallar tədricən möhkəmlənəcək və onun şəxsiyyətinin inkişafını eybəcərləşdirəcəkdir.
Uşaqlarda bu zərərli vərdişin formalaşmasının qarşısını almaqdan ötrü atalar, analar və başqa böyüklər öz hərəkətlərinə nəzarət etməli və özlərini hiddətdən saxlamalıdırlar.

4. Hədsiz ciddiyət və təzyiqlə öz valideyinlik nüfuzunu təsdiq etmək arzusu, saysız göstərişlər və qaydalar, hər xırda məsələdən ötrü cəzalandırma və avtoritar tərbiyənin buna bənzər digər təzahürləri uşağın psixikasını zədələyir. Fiziki cəzalar onun fiziki və zehni inkişafına mənfi təsir gəstərir. Psixoloqlar hesab edirlər ki, uşaqlarla qəddar davranış onlarda psixiki və sinir sistemi pozulmalarının səbəbi olmaqla yanaşı, onların mənəviyyatına da mənfi təsir göstərir. Bu fizki cəzadan imtina etməkdən ötrü daha bir ciddi arqumentdir.

5. Bəzi valideynlər özlərini uşaqlarla hövsələsiz aparır, məntiqsiz hərəkətlərə yol verirlər. Onlar asanlıqla bir ifratçılıqdan digərinə, həddsiz ciddilikdən yersiz əzizləməyə və ya əksinə keçirlər; əvvəlcə cəzalandırılan uşağın qışqırığı və fəryadı evdən kənara yayılır, bir neçə dəqiqə sonra qəzəb məhəbbətlə əvəz olunur və sözəbaxmaz uşağın üzərinə o qədər öpüş və əzizləmələr tökülür ki, valideynin cəzası ona qeyri-real görünür. Tərbiyəyə bu cür yanaşma uşaqları qərarsız edir və onlar valideynlərinin onların davranışına necə, məhəbbət və mehribanlıqla, və yaxud əksinə qəzəb və əsəbliklə cavab verəcəyini bilmirlər.Ona görə də valideynlər istifadə etdikləri metodları diqqətlə yoxlamadırlar ki, onların aydın və sağlam prinsiplər üzərində qurulduğuna əmin olsunlar.

6. Əsəbi uşaqların yaxşı düşünülmüş və ehtiyatlı münasibətə xüsusi ehtiyacı vardır. Onların həyatı əlverişli ailə şəraitində keçməlidir. Bu zaman uşağın vəziyyəti ilə bağlı səlahiyyətli həkimlə məsləhətləşməli və onun rahatlığı və sakitliyi təmin edilməlidir.

7. Uşaqlar üçün yuxunun əhəmiyyətini qiymətləndirmək çətindir. Əsəbi uşaqlar gündəlik fəaliyyətlərində öz yaşıdları ilə müqayisədə daha çox enerji sərf edirlər. Bu enerjini doldurmağın ən yaxşı yolu rahatlanma və sakit yuxudur. Balaca uşaqların daha uzun yuxuya ehtiyacı vardır. Lakin beş və ya altı yaşına qədər olan uşaqlara gecə yuxusu ilə yanaşı gündüz saatlarında yatmaq üçün bir saat yarımdan iki saata kimi vaxt ayrılmalıdır. Yuxarı yaşlardan olan əsəbi uşaqlara gündüz saatlarında bir saatdan az olmamaq şərti ilə yuxulamaq da vacibdir. Uşaqlar bu saatlarda hətta yuxuya gedə bilməsələr də, rahatlanma onlara əsəb gərginliyinin dərəcəsini aşağı salmağa imkan verəcəkdir. Bütün uşaqlar axşam müəyyən edilmiş vaxtda yatağa girməlidirlər, əsəbi uşaqlara ələlxüsus gündəlik qaydaları pozmaq və gecə yarısına kimi oturmağa icazə verilməməlidir.

Ünvan: Həsənoğlu küçəsi 13.

Ünvan: Azadlıq prospekti 192 B.

Mobil: (+994) 50 458-60-05