Prezident İlham Əliyev: “… biz Çin şirkətlərinə arxalanırıq”
Çin Xalq Respublikası daim beynəlxalq hüquqavədövlətlərin suverenliyinə hörmət prinsipiniəsasgötürür. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünəverdiyidəstək və sülh təşəbbüslərinə açıq dəstək, Pekininregionda dayanıqlı sabitlik istəyindənqaynaqlanır.
Çinin Azərbaycanın sülh gündəliyinədəstəyi, bölgədəErmənistanla münasibətlərinnormallaşması, kommunikasiyaların açılması vəqarşılıqlı etimadaəsaslanan əməkdaşlıq üçünvacib siyasi arxa planaçevrilir. Çin, qlobalsiyasətdə artan qarşıdurmalarfonunda “soyuqmüharibə” yanaşmalarını və xaricigüclərin CənubiQafqazda rəqabət platformasınaçevirmə cəhdlərinitəhlükəli və nəticəsiz hesab edir. BuisəAzərbaycanın müstəqil siyasətinə verilən birdəstəkkimi də dəyərləndirilə bilər. Prezident İlhamƏliyevÇin Xalq Respublikasına dövlət səfəriçərçivəsindəaprelin 23-də Pekində ÇXR-ın SədriSi Cinpi iləimzaladığı “Azərbaycan Respublikası iləÇin XalqRespublikası arasında hərtərəfli stratejitərəfdaşlıqəlaqələrinin qurulması haqqında BirgəBəyanat”da buməsələ də xüsusi bənd olaraq qeydolunub. CənabPrezident aprelin 25-də ÇininCGTN telekanalınaverdiyi müsahibə də bu haqdadanışıb: “Biz bir-birimizin suverenliyini və ərazibütövlüyünü qətiyyətlədəstəkləyirik. Biz “VahidÇin” siyasətini qətiyyətlədəstəkləyirik. Tayvandaqeyri-qanuni seçkiləriictimaiyyət qarşısında açıqşəkildə pisləyən ilk ölkələrsırasında olmuşuq. Bəyanatın digər hissəsi ticarət, daşımalar, xalqlararası əlaqələr, humanitar tərəfdaşlıqkimiçox sayda məsələləri əhatə edir və əlbəttə ki, buaddım birgə təşəbbüsümüzdür. Beləliklə, həminsənədin mahiyyəti çox əhəmiyyətlidir. Bunagörəhəmin ölkə ilə Bəyanatın imzalanmasıAzərbaycanüçün həqiqətən mühüm nailiyyətdir. Sizə deyə bilərəmki, Azərbaycan öz bölgəsində birçox ölkə ilə vəhəmçinin bəzi Avropa ölkələri iləStrateji Tərəfdaşlıqhaqqında bəyanatlar imzalayıb, lakin Çin ilə Bəyanatonların daxilində əngüclüsüdür. Məhz buna görə busənədin xüsusivacibliyi bir daha göz qarşısındadır”. Nəzərəçatdıraq ki, “Vahid Çin” siyasətinə əsasən, TayvanÇin Xalq Respublikasının ayrılmaz tərkibhissəsikimi tanınır və Çin hökumətinin ərazibütövlüyüprinsiplərinə hörmət edilir. Azərbaycandəfələrlə bumövqeyini beynəlxalq platformalarda, xüsusən dəBMT və Qoşulmama Hərəkatı kimitəşkilatlardabəyan edib. Bu dəstək, iki ölkə arasındastratejitərəfdaşlıq və qarşılıqlı hörmətprinsiplərinəəsaslanan diplomatik münasibətlərinbir hissəsidir. Azərbaycan da öz ərazi bütövlüyüməsələlərində(xüsusən Qarabağla bağlı) beynəlxalq dəstəyə ehtiyacduyduğundan, oxşarprinsipial mövqeləri dəstəkləməkonun xaricisiyasətində önəmli yer tutur.
Xatırladaq ki, Prezident İlham Əliyev Çinəsəfəriçərçivəsndə bir sıra rəsmi görüşlər keçirib. Aprelin 23-də Pekində Prezident İlham ƏliyevinÇin XalqRespublikasının Sədri Si Cinpin ilə geniştərkibdəgörüşü olub. Sədr Si Cinpin Prezidentİlham Əliyevinrəhbərliyi ilə Azərbaycanın inkişafınıvə əldə etdiyinailiyyətləri məmnunluqla qeyd edib. Prezident İlhamƏliyev müsahibəsində bu görüşləbağlı təəssüratlarınıbölüşüb: “Bizim çox mehribanmünasibətlərimiz var. Görüşlərin birində o, məniÇinin yaxın dostuadlandırıb. Bunu mən bir növmükafat kimi qəbuledirəm. Onunla görüşməyə, çox səmimi və açıqqaydada söhbət aparmağa hərzaman məmnunam. Bizdanışıqlar zamanı çox vaxtbir yerdə olmuşuq, sonrarəsmi ziyafət zamanısöhbət etmişik. Bir sözlə, regional sabitlik, təhlükəsizlik və beynəlxalqmünasibətlərin bir çoxsahəsini əhatə etmişik. Müxtəlifməsələlər ətrafındaöz aramızda fikir mübadiləsiapardığımız zamanmənim üçün onun mövqeyinibilmək hər zamanvacibdir, çünki o, çox təcrübəlidövlət xadimidir. Ona böyük hörmətim var. O, çoxdərin biliklərəmalik olan, Çinin milli maraqlarına vəbütövlükdəqlobal məsələlərə gəldikdə, çox qətiyyətlimövqeyiilə seçilən insandır. Bildiyiniz kimi, AzərbaycanSədr Sinin inkişaf, təhlükəsizlik vəsivilizasiyalar iləbağlı bir neçə təşəbbüsünə qoşulub. Biz onunmövqeyinə şərikik. “Bir kəmər, bir yol” təşəbbüsünü açıq şəkildə dəstəkləmiş vəsonradanqoşulmuş ilk ölkələrdən biri də bizik vəöz ölkəmizdəxeyli infrastruktur layihələrini həyatakeçirmişik. Həqiqətən, onunla görüşmək hərzaman xoşdur. O, dünyanın ən güclü ölkələrindənbirinin rəhbəridir, lakin, eyni zamanda, çoxtəvazökar, çox mehribaninsandır. O, elə bir mühityaradır ki, siz onunla söhbətedəndə sanki köhnədostunuzla danışırsınız”.
Azərbaycan Çinin irəli sürdüyü “Bir kəmər, bir yol” beynəlxalq infrastruktur və ticarət layihəsinəaktivşəkildə qoşulub. Bu təşəbbüsün məqsədiAsiya, Avropavə Afrikanı birləşdirən genişmiqyaslınəqliyyat vəiqtisadi əməkdaşlıq şəbəkəsiyaratmaqdır. Azərbaycanbu layihədə stratejicoğrafi mövqeyinə görə mühümtranzit ölkələrindənbiri kimi çıxış edir. Yerigəlmişkən, Çində“Azərbaycan Respublikası Hökumətiilə Çin XalqRespublikası Hökuməti arasında “Birkəmər, biryol” təşəbbüsünün birgə təşviqi üzrəƏməkdaşlıqPlanı” sənədi də izalanıb. Azərbaycanınbulayihəyə dəstəyi həm iqtisadi inkişaf, həmdəbeynəlxalq əməkdaşlığın genişlənməsibaxımındanəhəmiyyətlidir. Cənab Prezidentmüsahibədə “Birkəmər, bir yol” layihəsininAzərbaycan üçün yalnız birtranzit marşrutuolmadığını önə çəkib: “Biz bu marşrutüzərindəşirkətlər qurmaq istəyirik, çünki bizimcoğrafimövqeyimiz əlverişlidir. Biz Şərq-Qərb vəŞimal-Cənub nəqliyyat dəhlizləri üzərindəyerləşirik. Bağlantılara gəlincə, biz artıq bütüninfrastrukturu – dəmir yollarını, dəniz limanlarını, magistral yolları, 8 beynəlxalq hava limanı inşaetmişik. Biz qlobalmiqyasda ən böyük yükdaşıma, hava yolu iləyükdaşıma şirkətlərindən birinəsahibik. Beləliklə, hədəfimiz bu marşrut üzərindəbiznes qurmaqdır. Əlbəttə ki, biz Çin şirkətlərinəarxalanırıq. Cəmi birhəftədən də az vaxt bundanəvvəl biznes-forumda həriki ölkədən müxtəlifşirkətlər iştirak edirdilər, onlarAzərbaycana 300 milyon dollardan artıq həcmdəinvestisiyayatırılmasına dair sazişlər imzaladılar. Bugün mənhəmkarlarıma söylədim ki, bu, bizim üçünyaxşıgöstəricidir. Lakin düşünürəm ki, bu göstəricidahaböyük ola bilər”. Çin hazırda idxalbaxımındanAzərbaycanın əsas tərəfdaşıdır. Bu, ikiölkə arasındaiqtisadi əlaqələrin son illərdənəzərəçarpacaq dərəcədəinkişaf etdiyini göstərir. Ölkə başçısının da qeyd etdiyikimi, Azərbaycanınəsas məqsədlərindən biri Çinbazarında dahaböyük paya malik olmaqdır. Bu, birsıra sahələrüzrə həyata keçirilir. Belə ki, Azərbaycanınəsasixrac məhsullarından biri neft və neft-kimyaməhsullarıdır. Çin bu sahədə böyük bazaramalikdir vəAzərbaycan Dövlət Neft Şirkəti(SOCAR) buistiqamətdə əməkdaşlığıgenişləndirməyə çalışır. Azərbaycan hökumətiqeyri-neft sektorunun inkişafıistiqamətində siyasəthəyata keçirir və Çin bazarına: kənd təsərrüfatıməhsulları (qoz, fındıq, nar, şərab, balvə s.), sənaye malları və turizm xidmətləri təklifetməyəçalışır. Həmçinin Azərbaycan Çindəkeçirilənbeynəlxalq sərgilərdə, o cümlədən ÇinBeynəlxalqİdxal Sərgisi (CIIE) kimi platformalardamütəmadiiştirak edir. Bu, Azərbaycanməhsullarının tanıdılmasıvə bazar payınınartırılması üçün vacib addımdır. Ticarət evləri vəlogistika əməkdaşlığı da mühüməhəmiyyət kəsbedir. Azərbaycan artıq Çində 6 TicarətEvi açıb vəbu platforma yerli məhsulların tanıdılmasıvəsatışını təşviq edir. Bundan əlavə, logistikavənəqliyyat əməkdaşlığı, xüsusilə Orta Dəhlizvasitəsiləticarətin sürətləndirilməsinə xidmət edir.
Rüstəmova Aybəniz Vilayət qızı,
Avrasiya universitetinin Humanitar fənlər və regionşünaslıq kafedrasının müdiri,
tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
