(Gənc şair Elnur Uğurun şeirləri haqqında)
Çölünə baxsan alovdu,
İçinə girsən tüstüdü.
Elnur Uğurun şairliyi bu misralardan başlayır. Burda onun yaşı da var, təcrübəsi də. Həyatı da var, istedadı da. Ümümiyyətlə, “şair” sözünün əvvəlinə qoşulan epitetlərdən xoşum gəlmir. Məsələn, istedadlı şair, vətəndaş şair, görkəmli şair, tanınmış şair və sair bədii sifətlər yazını bir az genəltmək, bir az da müəllifə yarınmaq üçün işlədilir… Şair sözündə hər şey ifadə olunur, vəssalam. Vətandaşlıq da, istedad da, vətən də…
Elnur haqqında bu yazım nədənsə gec alındı. Bəlkə səbəb bu idi ki, bir də heç kəs haqqında yazmayacağıma qərar vermişdim. Olsun. Amma Elnurun şeirləri məndən əl çəkmirdi axı. Yəni onun şeirləri haqqında fikirlərim məni yaxşı mənada narahat edirdi. Hər dəfə kitabı vərəqlədikcə yeni nəsə tapırdım.
Elə yuxarıda misal gətirdiyim misralar uzun müddət hara getdimsə, qarşıma çıxdı. Fikir verin, alovla tüstünün yerini dəyişməsi həyatın özüdür. Bax, burda həyat yanır. Əslində gözə görünənlərin hamısı tərsdi. Düzünü şair deyir. Tərslikləri düzəldir. Sən demə baş verənlərin üstündə alov içində tüstü varmış. Xalqda belə bir misal var: od olmasa, tüstü çıxmaz. Demək, tüstü odun xəbərçisidir. Bəs burda necə?
Artıq adamlar indi siyasiləşib. Özlərini alov kimi göstərsələr də içlərində burum- burum tüstünü gizlədirlər. Əgər bu misralar yeni dövrün aforizminə çevrilirsə, demək, Elnur maraqlı şairdir.
Elnurun şeirlərində çox gizlin mətləblər var. Bunlar elə də üzdə deyil. Bir az oxucudan bələdçilik tələb edir ki, gizlində olanları aşkar eləyə bilsin. Çünki Elnur həmin gizlinlərin nişanlarını aldadıcı rənglərlə işarələyib. Aşağıdakı bəndlərə fikir verək:
Naşı yolur kal meyvəni,
Bağı bağlığı yandırır.
Qara utanmır ləkədən,
Ağı ağlığı yandırır.
Tanrım, bağışla səhvləri,
Yoxsa oynar yer məhvəri.
Ölünü hesab – dəftəri,
Sağı sağlığı yandırır.
Bağ, meyvə, qara, ağ, ölü, hesab-dəftər – bütün bu detalların hamısı yaşadığımız həyata, cəmiyyətə aiddir. Bu görüntülərin üzərində cəmiyyətin faciəsi, əzabı aşkarlanır. Şairin şeirlərinin əksəriyyəti ictimai məzmun daşıyır. Ancaq bu məzmun sadəcə didaktika deyil, poetik həqiqətlər fonunda göstərilir.
Ayaqlarımız üzümüzə,
Üzümüz özümüzə,
Addamlayaq.
Gəl çox yox,
Vur-tut bir arzu tutaq,
Geriyə qayıdaq.
Bəli, harda olursa olsun ayaqlar düzünə çıxıb getməməlidir. O bir gün üzümüzə, üzümüz də özümüzə qayıtmırsa, demək həyat baş – ayaqdır. O zaman o, ayaqlar bizə qayıdar ki, gərək ürəyimizdə bir arzu tutaq. Arzu insanın kompasıdır, yol göstərənidir. Artıq hər şey geridə qalıb. Geridə qalan isə əslində gələcəyin özüdür.
Elnurda xoşuma gələn əsas cəhət odur ki, o nədən yazırsa- yazsın, misraları poetizimlə yükləyir. Yəni, onun şeirləri poeziyanın əbədi-əzəli düşməni olan publisistikadan min ağac uzaqdır. Aşağıdakı şeirə nəzər salaq. Bu arzu kimin ürəyindən keçməyib? Heç burada məqsəd təkcə suların altı deyil, insanların, cəmiyyətin içi və çölüdür.
Heç olmasa bir dəfə
Çox yox e, bircə dəfə
Bir anlıq heç nəsiz
Gözlərim açıq,
Bata biləydim suların altına…
Elnurun şeirlərindəki qafiyə sistemi çox maraqlıdır. Hamı elə bilir ki, qafiyə təkcə misraların sonunda olur. Elnur göstərir ki, qafiyə misranın əvvəlində və ortasında da ola bilər.
O sahildən bu sahilə keçməmiş
Bu körpüdə neçə körpə keçindi.
Burada fonetik cəhətdən “körpə” və “körpü” sözlərinin səsləşməsi qafiyə yaradır. Həm də “körpə” və “körpü” sözlərinin poetik anlamı eynidir. Körpə də insanlar, xüsusən valideynlər arasında körpüdür və adını unutduğum bir şairin dediyi kimi valideynlər arasında “və” bağlayıcısıdır.
Elnur bəzən şeirlərində sadəcə detalın adını çəkir. Detalın leksik mənası gözümüz önündə baş verə biləcək hər hansı bir hadisəni canlandırır. Baxaq:
Şüşələrdən qan axır,
Pəncərədən baxan var?!
Şüşə əlimizi kəsə bilər və qan axar. Tam doğru. Bu yaddaşımızda var. Amma bu şeirdə kimsə pəncərədən baxırsa və gözlərdindəki yaşı günəş şüaları qırmızı rəngə boyayırsa, bu başqa bir anlayışdır. Bu cür düşüncə Elnur Uğurun uğuru olmaqla bərabər müasir şeirimizin uğurudur. Şüşələr və pəncərədən baxanın arasında yaranan assosiasiya çox maraqlıdır. Əslində qan “ağlayan” pəncərədən baxandır.
Necə ki, M. Füzuli deyir:
Gülü-rüxsarına qarşu gözümdən qanlı axar su,
Həbibim, fəsli-güldür bu, axar sular bulanmazmı?
Mətləb həmin mətləbdir. Yazıçılar Birliyinin Natəvan klubunda Elnurun “Təkcə sən bilirsən” kitabının təqdimatında dediyim kimi, onun şeirlərində mətnlərarası əlaqə güclüdür. Bu sözümdən o vaxt çoxları incimişdi ki, guya mən Elnuru təsir altında olan şair kimi təqdim edirəm. Amma yaxşı ki, Elnur özü həqiqəti bildi və məndən incimədi. Şairin şeirlərində mətnlərarası əlaqənin olması çox vacib məsələdir və bu, şairin ən böyük uğuru hesab olunmalıdır.
Mən Elnuru çox oxuyuram. Elə bilirəm ki, onun şeirləri oxucunun üzünə gülümsəyir. Bu gülümsəmənin altında kədər də var, sevgi də. Həm də heç kəsə bənzəməyən bir şair ürəyi. Uğur olsun, şair dostum!
Qəşəm Nəcəfzadə,
“Azərbaycan” jurnalının poeziya şöbəsinin müdiri
