Mən müəlliməm…
Gözəl bir el misalımız var: “ Mərd günahı özündə görər, namərd başqasında.” Məktəb divarları arasında başverən istənilən hal və hadisədə günah və məsuliyyəti məktəb, birbaşa müəllim daşıyır.
Şagirdlərdə aqressiyanın çoxluğu, ikigündən bir gündəmi zəbt edən müəllim şagirdi döydü, şagird intihar etdi kimi xəbərlər heç də ürəkaçan deyil. Hansı səbəbdən yapışırsan bir qrup işə işgəncə kimi baxan toplum başlayır sosial səbəblər saymağa.
Əzizlərim, bizim sosial, məişət və şəxsi problemlərimizin şagirdlərimizə heç bir dəxli yoxdur. Nədəki, bizim problemlərimizn günahkarı şagirdlərimiz deyil.
Müəllim şagird münasibətləri qorxu üzərində qurulmamalıdır!
Psixoloji baxış: Qorxu əsas hisslərdən biridir. İnsan həyatının ilk həftələrindən ta ölənə qədər insanı təqib edir. Lakin bu həddini aşdıqda artıq fobiaya çevrilir. “Qorxu—insan həyatı üçün lazımlı bir duyğudur, çünki insan qorxu sayəsində həyatını davam etdirir. Qorxu olmasa insan ölüm risqi yüksək olan təhlükəli vəziyyətlərdən və davranışlardan qoruna bilməz. Bu hissin pataloji forması fobiya adlanır. “Phobos” –yunanca “dəhşət tanrısı” deməkdir.”- “Düşüncə jurnalı”
Hüquqi tələb:Psixoloji və fiziki zorakılıq məişət zorakılığının ən çox rastlanan hallarındandır və” Azərbaycan Respublikasınında Məişət Zorakılığının Qarşısının alınması” adlı məlum qanunla və Cinayət Məcəlləsi ilə tənzimlənir. Eyni zamanda ərazi üzrə Uşaq Polisi və İH – nəzdində “ Uşaq və Yetkinlik yaşa çatmayanların işi üzrə komissiya bu hallarda hadisə müdaxilə edə bilr.
Sosial tələb: 18 yaşına çatmamış hər bir şagird uşaq sayılır. İqdisadi durumu, təmsil etdiyi din, ailə və nəsil şəcərəsi, xarici görünüşü və s zamanı ona qarşı ayrıseçkilik qəbuledilməzdir. Müəllim şagird arasında empati qurulmalı, güvən hissi formalaşmalı və şagird cəmiyyətə adaptasiya olunmalıdır. Şagird- şagird, müəllim- valideyin və müəllim- şagird münasibətləri düzgün ampulada irəliləməlidir.
Azərbaycn Respublikasını Təhsil Nazirliyi tərəfindən müəllimin etik davranış qaydaları təsdiq olunmuşdur ki, bu qaydalara görə müəllim ədalətli, nəzakətli, təmkinli və s olmalıdır.
Şagird müəllimdən niyə qorxur və ya müəllim qorxu formalaşdırmaqla nəyə nail olmağa çalışır? Axı qorxu mesajının verilməsi, təhdid halı, yuxarıda qeyd etdiyim hər 4 sahə üzrə qanun pozuntusudur. Məgər bunu bilmək çoxu Ali təhsilli təbəqə üçün bu qədərmi, çətindir?
Yazdıqlarım, məni narahat edən hallar nə yaxşı ki, müəyyən faiz müəllimlərə aiddir və çox xahiş edirəm ki, əsl müəllimlər sözü üzərinə götürməsin. Aşağılanan şagird özgüvənini itirir və özgüvəni olmayan, içində bir qəhramanın olduğundan şübhə edən birisi nə qalxıb kürsüdən “Mən Azərbaycanam” deyəcək, nə də anasını, Vətənini, dostunu, qadınını qorumaq üçün ölümə atılacaq. Qorxu və aşağılama ilə böyüyən şagirdlər gözüqıpıq və içində gizli bir nifrət, kin bəsləyən şagirdlərdir.
Mən müəlliməm… Qarşımdakı şagirddən olsa, olsa həyat təcrübəm artıqdı və bu da məhz həmin şagirdin gələcəyi üçün fokuslanmalıdır. O şagird mənim səhvlərimdən nəticə çıxartmalı, mənim etmədiyimi edə bilməlidir. Bir yox, lap 10 addım məndən öndə olmalıdır.
Özünü şagirdindən, şagirdinin ailəsindən çoxyüksəkdə tutan müəllimlərimiz var. Niyə? Məhəmməd Peyğəmbər( s) bir itin başını sığallayacaq qədər sadə olduğu halda bizi bu qədər yüksəkdə tutan hansı qeyri – adi fenomenliyimizdir.
Müasir təhsil tələblərindən biri müəllimin əmrverən yox, öyrənmə prosesinin bir hissəsi olması, öyrənmək istəyənə istiqamət göstərməsi, özü bilmədiyini də şagirdi ilə birgə öyrənməsi və yeni, yaradıcı bir fəaliyyətin birgə icrası deyilmi?
Yenə də məshur bir aforizm var “ Kimsəni qınama, qınadığını yaşamadan ölməyəcəksən” .
Çox şeydə valideyini qınayanlar, axı övladı üçün daşdan çörək qazanmaq zorunda olan bu insanlar bacarsa, elə özləri dərs keçib, tərbiyə verər də daha niyə məktəbə- daha ali ocağa göndərir ki.
Mən müəlliməm- Bütün neqativ hallarda özümü günahlandır və həll edə bilmıdiyim məsələrdə peşəkarlığımın az olduğunu düşünürəm. Təbii ki, valideyin, gen və sair hallar var. Amma bu hallar şagirdin alim olmamaq hallarında keçərlidir. Alim edə bilməsək də, heç bir şagirdi aşağılamaq, kiçiltmək, öyrənə bilən yoldaşı ilə arasında nifaq toxumu səpmək, hambal olassan, səndən adam olmayacaq kimi sözlərlə şəxsiyyətini zədələmək, sinifdə saxlayacam, it kimi qovacam tipli hədələrlə qorxu formalaşdırmaq əmək məcəlləsini kobud surətdə pozmaqdır.
Əziz həmkarlar, məgər biz səhv etməmişikmi? Kiçikdən xəta, böyükdən əta əskik olmaz. Böyüklər bizi qüsurlarımıza bağışladığı üçün böyükdürlər. Bu gün də ürəyimizdə xüsusi yerləri var: V sinifdə oxuyurdum. Riyaziyyat müəllimim İradə xanım mənə çox güvənirdi və həmişə əlavə tapşırıqlar verirdi. Bir gün əlavə verdiyi tapşırıqları həll etmədim. Anam məni götürdükdə İradə xanım saçımı sığalladı və anama dedi ki, bu gün verdiklərimdən də çox misal həll edib, buna görə bu həftə əlavə tapşırıqlar verməyəcəm.Öldüm yerə girdim. Səhərisi dünənin yazılarını da yazmışdım. Amma mənə dedi: – yəqin ki, yorulmusan bu həftə ancaq əsas tapşırığı yaz, əlavələri yox. Nə danladı, nə döydü, nə anama şikayətləndi.
Şagirdlərinizə baxdıqda özünüzün o yaşda nə düşündüyünüzü, müəllimdən nə gözlədiyini xatırlayın. Bir uşağın ən böyük şansı gözəl müəllimə rastlamaqdı.Bəlkə də mənim də ən böyük şansım bu olub. Bu qədər uşaq sevgisini, insan sevgisini onlardan öyrənmişəm.
Dünyanı sevgi xilas edəcək. Bizim bu gün böyütdüyümüz, düşüncəsində inqilab etdiyimiz şagirdlər sabahın lideri, həkimi, müəllimidir. Sabahımız nə qədər gözəlsə, qocalığımız o qədər sakit və rifahdır.
İnsan yetişdirmək, ən çətin işdir. Çətin işimizdə təbəssüm və sevgimiz olmasa, mərhəmətsiz övladlar böyüdəcəyik.
Mən müəlliməm… şagirdlərini sevən və qoruyan, onalara güvənən müəllim.
Aynur Cavid
Müstəqil.Az
