“Sözdən sonrakı sabah” – Tərlan Əbilovun İqbal Nəhmət haqqında yazısı…

Bu yaxınlarda Yardımlı rayonunda yaşayan şair dostum İqbal Nəhmətin “Sözdən sonrakı sabah” adlı növbəti, sayca üçüncü kitabı “Mütərcim” Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzində işıq üzü görüb. Kitab mənə təqdim olunanda mən də çox sevindim.

Ona görə sevindim ki, hələ də sözün, kitabın möhtərəm qoxusunu duyan, o qoxuya öz dostlarını qonaq edən İqbal kimi sözünün arxasında olan dağ cüssəli bir şair var.

Ona görə çox sevindim ki, kitabda İqbalın yaradıcılığı haqqında söz demiş dəyərli şarlər Səlim Babullaoğlu, Balayar Sadiq, Ələsgər Cəfərin fikirləriylə yanaşı mənim də bir neçə kəlməm özünə yer almışdır.

Ona görə çox sevindim ki, şeir yazmağın kütləviləşdiyi bir dövrdə sözü dağ havası kimi təmiz, bulaq suyu kimi dumduru olan doğrudan-doğruya bir vətən təəssübkeşimiz var. İqbal Nəhməti şeirdə başqalarından fərqləndirən cəhət, bu, özünəməxsusluğu, bu duruluğu və bu səmimiyyətidir, çünki bu səmimiyyət vətənə sevgidə, insanlara qayğıda həmişə ön plandadı. Kitabı varaqladıqca bir daha əmin oldum  ki, “Sözdən sonrakı sabah”ın günəşi bizdən əvvəl olduğu kimi, bizdən sönra da səmimiyyətdən, saflıqdan doğacaq. Əslində, o günəş elə dünya yaranmamışdan qabaq doğub, sadəcə insanların tez-tez dəyişdiyi bir zamanda şəfəqlərinin ilıqlığı bizdən çox aralı düşüb.

İşsizlikdən, yoxsulluqdan, sosial problemlərin çoxluğundan insanların bir-birindən soyuduğu zamanda İqbal şair kimi nəinki o istiliyi, o ilıqlığı canında, ruhunda qoruyub saxlaya bilib, o, həm də bu istiliklə, bu doğmalıqla yüzlərlə insanın qəlbini, ocağını isidə bilir, onların dərdinə, acısına şərik olur:

Elə təkcə satirik hesab etdiyimiz bu şeir bəs edir ki, oxuyandan sonra şeirə qədər yazdığım fikirlər öz həllini tapsın. Elə təkcə satirik hesab etdiyimiz bu şeir bəs edir ki, oxucu şairinin ona nə qədər yaxın olduğunu hiss etsin. Elə bircə satirik hesab etdiyimiz bu şeir bəs edir ki, ətrafında baş verən haqsızlıqlarla yüklənən hər kəs anlasın ki, doğma ölkəmizdə mövcud bütün çətinliklər və bu çətinliklərdən törənən ağrılar, acılar həm də bir vətəndaş kimi şair İqbal Nəhmətin çətinlikləri, ağrıları, acılarıdır.

İqbal Nəhmətin qanındakı, canındakı mübarizlik, torpağa, yurda bağlılıq onun hər bir şeirində  özünü aydın şəkildə göstərir. Ölkəmizin müstəqilliyinin biz insanlara nəyin bahasına başa gəlməsinə rəğmən görün bir şeirində üzünü işğal olunmuş Qarabağımıza tutub nə deyir?

Çiynini şair kimi hamımızın yükünün altına verən İqbalın mövzuya girişi yanaşma baxımından çox uğurludur. Çünki belə bir mövzuda üzünü kimə tutub nələrin kimin hesabına baş verdiyini birbaşa demək açıq-aşkar bəddii uğursuzluqla nəticələnərdi. Şairliik elə məhz sözün bəddii həlllini tapa bilənlərin ruhunun libasıdır. Və bu libas Şair İqbal Nəhmətin boyuna biçilib sanki.  Başı bəlalı azadlğına, azadlığımıza görə ilk əvvəl özünü qınayan şair görün şeirin sonrakı misralarında fikri necə hərəkətləndirir:

Əslində, İqbal üzünü Qarabağa tutub bizim hamımıza deyir bu, olanları, olacaqları. Əslində, İqbal üzünü Qarabağa tutub bizim hamımızdan soruşur, məgər bu olanlar, xalqımızın başına gətirilənlər sizin, bizim, millətimizin dərdi deyilmi? Əslində, İqbal üzünü Qarabağa tutub bizim hamımıza xatırladır ki, Qarabağ dərdi elə Təbriz dərdimizdi…Və görün şeiri necə bitirir:

Sizcə torpaqlarının 20%-dən artığı düşmən tapdağı altında olan bir xalqa yeni il ərəfəsi bundan gözəl bir mesaj yollamaq olardımı?..

Vətənpərvərlik, İctimai-siyasi məzmunlu şeirlərində olduğu özünəməxsusluq, başqasına bənzəməmək, mövcud mövzulara bir başqa mahiyyət biçmək, bir başqa ahəng gətirmək, bir başqa ahəng qatmaq kimi yaradıcılıq məziyyətləri onun lirik şeirlərində də özünü gözəl şəkildə  nümayiş etdirir. İqbal Nəhmətin şeirlərindəki lirizm o qədər ürəyəyatımlıdır ki, o havadan qopmamaq üçün adam onun bir şeirini bir neçə dəfə oxumaq istəyir. “Olmaya” rədifli bu şeirini də o şeirlərdən hesab edirəm:

İlk misralarından adamı ovsunlayan, özünə çəkən bu qoşmanın gözəlliklərindən biri də dilinin şirinliyi və rəvanlığıdır. Gündəlik həyatımızda baş verənlərdən bəzən elə yoruluruq ki, özümüzdən belə qurtulmağa çan atırıq. Necə ki, şair hər bir şeirdə yenilik, təzəlik axtarır, insan da özünü, dərdlərini, gündəlik çatışmazlığını təkrar etməkdən bezir. Arzu edir ki, bütün bu qayğılardan qayıdanda dönüb hamıya salam deyə bilsin, amma özünə dönməyə üzü olmasın, yəni bütün bu əyər-əskiklərindən nəticə çıxara bilsin.

İkinci bənddə sular sərbəstliyə, azadlığa qovuşduğun yer olsun, özü kimi dinclik gətirsin-deyir, yəni belə gözəl öləsən. Üstəlik vurulduğun bir şirin dil ola, səni özünə çəkən, səni dünya malından ayıra bilən. Və o səs səni elə rahatlaya, elə canını ala ki, dünyada, dünyanın malında gözün olmaya. Zəngin həyat fəlsəfəsini oxucusuna belə adi və anlaşıqlı dildə çatdırmaq hər bir şairin işi deyil, düşünürəm:

Kürəyini dərin, zəngin keçmişi olan şifahi xalq ədəbiyyatımıza söykəyən şair dostumun belə milli kaloritli şeirlərini oxuduqca, böyük şairimiz Ramiz Rövşənin söz haqqında dediyi bir neçə misra yadıma düşdü: “Məni də yola saldı söz, Mən getdim, sizə qaldı söz, Yenə təptəzə qaldı söz, Mən sözün tozunu aldım”. Yəni İqbal da çoxlarının bu gün dodaq büzdüyü heca şeirimizə sadiq qalmağı əsas tutaraq başını aşağı salıb, bizə bütün şeir nevlərindən bir köynək yaxın olan bu şeir növünə bir-birindən gözəl ilmələr atmaqla, sozün tozunu almaqla məşğuldur.

O başa düşür ki, əsas forma deyil, əsas, hər hansı formada sözü ürəyəyatımlı, obrazlı deyə bilməkdir. Və böyüklüyə gedən yol özünə, hisslərinə, duyğularına, soyuna, kökünə sadiqlikdən keçir. Nə dərəcədə dəyərli olmaqsa təbii ki, istedad, zəhmət və bir də zaman məsələsi. Vaxt, yaradıcı insana Tanrı tərəfindən verilən sualdı, şair, bir ömür bu suallara özündə və özündən kənarda cavab axtaran:

Bir-birindən maraqlı bədii keyfiyyətlərlə sıralanmış bu şeirdə sualların qoyuluşu isə  Qarabağla bağlı şeirdə olduğundan fərqli və elə dəqiq ölçülüb ki, bu bədii suallar həm müəllifin özünə, həm də ətrafına ünvanlanmış suallar kimi diqqəti çəkir. Məsələ eyni rədifli şeirin neçə dənə yazılmasında deyil, necə yazılmasındadı. Ümumiyyətlə İqbal Nəhmətin fərqliliyə bu kimi cəhdləri məni bir söz adamı kimi də çox sevindirir. Hansı mövzuya müraciət eməsindən asılı olmayaraq onun yazdığı hər bir şeirdə öz yaradıcı təravəti hiss olunur, duyulur.

Hiss olunur ki, o, heç vaxt şeiri qurmur, şeir xətrinə şeir yazmır. Şair üçün ən önəmli olan da elə budur. Güclü müşahidə qabiliyyəti onun az qala bütün şeirlərində özünü bədii mətnin bələdçisi kimi önə çıxardır:

Bu, qeyd etdiyim misralar, onun “Adsız şeir” adlandırdığı şeirdəndir.

Bu misralar isə onun “Dəli sandığımız qadın” şeirindəndir. Hər iki şeiri oxuduqdan sonra şairin müşəhidələrinin necə uğurlu olduğunun bir daha şahidi oluruq. Bununla yanaşı İqbalın bütün şeirlərində bir narahatçılıq duyulur, bir narahatçılıq aşkarlanır. Bu da çox təbiidir, çünki şair olanın alın yazısıdır, narahatçılıq. Elə buna görə də o, sözə həmişə öz doğması kimi yanaşır, öz doğması kimi sözün könlünü almağa, onu razı salmağa çalışır. Çox vaxt da buna nail olmaqla ətrafındakı şair dostlarını sevindirir.

Ümid edirəm ki, “Sözdən sonrakı sabah” şeirlər kitabı böyük oxucu kütləsinə də bu sevinci yaşadacaq, bu, şeirlər kitabı dostuma daha böyük oxucu kütləsinin sevgisini qazandıracaq. Və ümid edirəm ki, İqbal Nəhmət bir şair kimi bundan sonra da şair narahatçılığının kökünü daha dərində, daha böyük mətləblərdə axtaracaq.