Salam Sarvan nə nəylə gedir?
Salam Sarvanın şeirindəki misraların bəkarətini pozmaq üçün Hektanın (Artemidanın digər adı) sehrinə ehtiyacım var, bakirə İşdarın mazaxizminə heyrətlənmək kimi- nə nəylə gedir? Ayın görünməyən üzünə məşəlmi tutmaq lazımdır? Və ya bu şeirdə Artemidanın təsvirini, ifadəaltı psixiobarazını eterik bədənlərdə təcəlli etməkçün gecənin qaranlığına mütləq və mütləq məşəl tutmaq lazımdır.
Bəlkə bu ağrılı sentemental duyğuların açar sözü- “Anacan, gözün aydın, Apollonu doğdun!” -deməkdir, Artemidanın dili ilə. Bəlkə də şeirin bu misrasında Artemida “qara günçün saxladığın qaranlıq” Lilitdir, və ya ərəb miflərindəki sehirli Leyladır? Doğrusunu Salam Sarvanın şüuraltındakı göndərmələr, tezislər, mədəniyyəti bölünməz hadisə kimi qəbul edən səbəblər bilir. Salam Sarvan onu da bilir ki, yaradıcılıq bütövdür və o yalnız şüurla hissələrə bölünür. İrqlərin, millətlərin şüurlu şüursuzluqla mədəniyyəti parçalaması kimi…
Zərrə külün aynasıdırsa Salamın bu şeirindəki bu misra “yadımdadı bir də o köhnə sandıq” , “əhd sandığı”dır- axı mədəniyyət bölünməz hadisədir….
Artemida öz körpəsinin qucağında yatacaq qədər, ceyran kimi hürkək, məsum tanrıça deyilmi? O hətta onu qəzəbləndirən Agamemnonu bağışlamışdı da. Agememnonun Artemidanın tələbi ilə qurban edəcəyi qızını Agamemnonun əlindən uçurmuşdu- “mən deyirdim gözlərin göynən gedir”.
Salam Sarvanın bəhs etdiyim şeirində Artemidanın xarakterstikası ilə tanış olun, buyurun- mərhəmətli yunan tanrıçası. Anasının doğmasına yardım edən səkkiz günlük məsum körpə. Saçları qızılı, bir xeyli də yaraşıqlı Salamın aşiq olduğu bakirə qız.
İndi isə Salamın, “nə nəynən gedir?” əbədi sualına açılmayacaq sandıqdan cavab- Tanrı İblisləmi? İblis Tanrıylamı? Musa Fironlamı, Firon Musaylamı? Məhəmməd Əbucəhilləmi, Əbucəhil Məhəmmədləmi? Patancali Oşoylamı, Oşo Patancali iləmi? Vedalar Upanişadlarlamı, Quran İncilləmi? Tibet bodrosu reankarnasiyaylamı? Hara, necə və nə üçün gedir? Cavab:
“Yenə yoxam, yenə yoxam, yenə yox:
Nə var, nə yox, nə tutmusan əlində? – al”ma”.
(“Ma” inkar şəkilçisidirsə, Adəmlə Həvvaya varlığını inkar etməmələri üçün boş yerə yasaq buyurulmamışdır. Kiçik haşiyyə- Azərbaycan dili ən qədim şüuraltı dildir. Sübut etməyə hazıram..)
Sandığın içindən nə Salam xəbərdardır, nə də, mən. Çölünü isə bilirik- “qarşı divar tavan oldu bir anda” … (necə?)
Bu şeir haqda uzun, çox uzun incə bir yazı yaza bilərdim, bilgisayarım yanımda olsaydı.
Artemida, heç düşürmü yadına:
Bax indicə ağlaram ha – deyib də
Gözlərinin yaşıyla qorxutmağın…
Əlim dəyib şərabı dağıdanda
Əlin dəyib şirəni dağıtmağın.
Cəmi bir yol durduq sənnən yanaşı
Ki bir görək… beş sant səndən uzundum.
Qarşı divar tavan oldu bir anda:
Ayaq üstdə havadaca uzandıq.
Yadımdadı bir də o köhnə sandıq.
Nə var idi o sandığın içində –
Qara günçün saxladığın qaranlıq?
Biz yoxluqda qarışıqdıq, bir idik:
Artemida, axı niyə yarandıq?!
Gözəl idi göndərdiyin şəkildə
Öz balanın qucağında yatmağın…
Harda qaldı başım üstdə oturub
Baxışınla yuxudan oyatmağın…
Bir-birinə nə tay gəlir, sayırdıq
Ki, dünyada görək nə nəynən gedir:
Sən deyirdin, çaynnan gedir mürəbbə,
Mən deyirdim gözlərin göynən gedir…
İndi yaman qocalıram, əzizim:
Artemida, ömür hər şeynən gedir.
Artemida, gözəl idi həyatda
Uşaq kimi məni atıb-tutmağın…
Dedin, bir də qəbrin üstə gələrəm,
Niyə belə yubandı qayıtmağın?
Sevgi nədi – canatdıdı, canatdı…
Bilmək olmaz, bəlkə o da talantdı.
Cəmi bir an bəs elədi hər şeyə –
Cəmi bir an… yanıldım və yanıltdım.
Keçən keçdi, indən belə hər yerə
Beşcə santlıq qırağından baxaram,
Miz üsdəki həmin o külqabının
Səntərəfki yarığından baxaram.
Yenə yoxam, yenə yoxam, yenə yox:
Nə var, nə yox, nə tutmusan əlində?
Nə var idi o sandığın içində,
İndi nə var o sandığın çölündə?
İndi kimnən kim gedir, Artemida
Artemida, indi nə nəynən gedir?
Şeirin müəllifi: Salam Sarvan
Elçin Aslangil
Müstəqil.AZ
