Azərbaycanın cənub qonşusu olan İran dövləti müasir dünya nizamında oynadığı destruktiv missiyadan imtina edə bilmir. Bütün dünya tərəfindən təcrid olunması, tətbiq olunan sərt sanksiyalar bu ölkənin idarəetməsindəki şovinist təzahürləri, imperialist maraqları neytrallaşdıra bilmir.
Qlobal təhlükəsizlik üçün hazırda ən böyük təhdidlərdən biri olaraq görülən Cənubi Qafqazla yanaşı, xüsusən Yaxın Şərqdə də sabitliyin yaranmasında maraqlı görünmür. İranın dəstəklədiyi bir çox qruplar Yaxın Şərqdə törədilən təxribatlarla regional təhlükəsizliyə kəskin zərər verirlər.
Cənubi Qafqazda isə İran dövləti müvafiq missiyanı birbaşa icra edir. İran hakimiyyətinin şüurunda həkk olunmuş “Qafqazın sahibi bizik” xülyası bu ölkənin atdığı hər addımda, siyasətçilərinin çıxışlarında, dövlətin əlaltısı olan media orqanlarının sifarişli yazılarında ortaya çıxır.
İş o yerə çatır ki, hətta üzərində diplomat kimliyi daşıyan, beynəlxalq hüquqdan çıxış etməli olan İran rəsmiləri belə, beynəlxalq hüququ, qanunları və dövlətlərarası münasibətləri heçə sayan sərsəm açıqlama verməkdən çəkinmirlər.
Məsələn, son olaraq İran tərəfindən nüvə sazişi ilə bağlı danışıqlarda iştirak edən Əbülfəzl Zuhtəvənd adlı şəxsin həddini olduqca aşan səs yazısı üzə çıxıb.
Həmin səs yazısında iranlı “diplomat” ölkəsinin hakimiyyətinin Azərbaycan və Türkiyə ilə bağlı keçirdiyi kəskin narahatlığı dilə gətirir. Belə ki, sözügedən iranlı Azərbaycanın Naxçıvan bölgəsinin və bütünlükdə respublikanın İran tərəfindən ilhaq edilməli olduğunu söyləyir, Türkiyəni Qafqazda özləri üçün təhlükə kimi görür, erməniləri isə İranın çoxəsrlik müttəfiqi kimi qələmə verir…
Tehranın məkrli siyasəti
İran dövləti özünün nüfuz dairəsində əsas təsir rıçaqı kimi əsasən din amilindən istifadəyə cəhd göstərir. Halbuki, İran öz fəaliyyəti ilə, hakimiyyətinin seçdiyi kursla islam sözünün yalnız ölkənin rəsmi adındakı bir ifadədən ibarət olduğunu çoxdan sübuta yetirib. Yəni İran dövlətinin məramı qətiyyən islamın ali dəyərlərinə söykənmir, əksinə, həmin ali dəyərlərdən öz fitnə dolu siyasətində istifadəyə cəhd göstərir. Təkcə Qarabağda islam mədəniyyəti abidələrinə qarşı erməni vandallığına göstərilən biganə münasibət belə, İran üçün dünya müsəlmanlarının, islam dəyərlərinin necə əhəmiyyətsiz olduğunu görməyə kifayət edir.
Həmçinin İran islam aləminin özündə belə, fitnələrin olmasında, xaosun hökm sürməsində maraqlı tərəfdir və bunun üçün də şiə amilini daim gündəmdə saxlayır. Belə ki, İran dünyada şiə məzhəbinə inanmış müsəlmanların hər birinin üzərində haqq sahibi olduğunu düşünür və bu sahədə monopolist siyasət yürüdür. Dini öz siyasətinə uğurla alət edən İran məhz bu yolla xüsusilə Yaxın Şərqdə bir çox qarşıdurmaları idarə edir, müsəlmanların başına gələn saysız-hesabsız bəlaların arxasında dayanır.
Halbuki, islam dini müasir dünyada hansısa dövlətə, o cümlədən İrana, müsəlmanlar üzərində hökmranlıq statusu nəzərdə tutmur. Yox, əgər İran buna haqqı olduğunu düşünürsə, bunda da kökündən yanılır. İlk növbədə ona görə ki, İran dövlətinin ortaya qoyduğu siyasət və dünyada ona qarşı haqlı olaraq formalaşmış imic nəinki islama xidmət edir, əksinə, müsəlmanların müqəddəs dininə qarşı mənfi rəy yaradır.
Kommunizm, faşizm və imperializm
İran dövlətinin hazırkı mənzərəsinə təkcə din amili ilə qiymət vermək də azdır. Çünki bu mənada Tehran hakimiyyəti üçün spesifik başqa dəhşətli məqamlar da mövcuddur. Cənub qonşumuzda xaqların azadlığına qoyulan “hörmət”i asanlıqla kommunizm dövrü, SSRİ-nin qılıncının hər iki tərəfinin kəsdiyi vaxtlarla müqayisə etmək olar. Eynilə müqayisə etdiyimiz SSRİ kimi, İranda da bir üstün xalq anlayışı var və digər xalqların hüquqları, maraqları, istəkləri və gələcəyi inadkarlıqla görməzdən gəlinir.
Faşist Almaniyasında olduğu kimi, İran siyasəti də ölkəni idarə edən, əlahiddə hüquqlara sahib ola biləcək hansısa “ali irq”in olması düşüncəsini daşıyır və bu “ali təbəqə” birbaşa olaraq farslardan təşkil olunur. Digər xalqlar, o cümlədən 30 milyonluq azərbaycanlılar isə İran dövlətinin şovinist siyasətinin qurbanına çevrilirlər.
İranda 30 milyondan artıq azərbaycanlının olması faktının özü də Tehran tərəfindən böyük təhlükə olaraq görülür. Bu “təhlükə” İranı o qədər qorxudur ki, cənublu soydaşlarımızın ən adi hüquqlarını belə, əllərindən almaqdan çəkinmir. Məsələn, milyonlarla azərbaycanlının yaşadığı Təbriz şəhərində yerli əhalinin, azərbaycanlıların ana dilində təhsil ala biləcəyi bircə məktəbin olmaması İran rejiminin yürütdüyü siyasətin iyrənc üzünü açıq şəkildə ortaya qoyur.
İran imperializmi tarixin izlərini silməyə, azərbaycanlıları bütün platformalarda sıxışdırmağa çalışır. Bunu edərkən isə bir vaxtlar ucsuz-bucaqsız torpaqları, o cümlədən müasir İran dövlətinin yerləşdiyi ərazini idarə etmiş türk sülalələrini belə, farslaşdırmaq cəhdlərindən utanmır. Səfəvilərin, əfşarların, qacarların türk olması faktına dözümsüz yanaşır, tarixi saxtalaşdırmağa əl atırlar. Çünki türk – azərbaycanlı adı fars şovinizmi üçün ən böyük təhdid olaraq görülür. Buna səbəb isə reallığın dərk edilməsi, azərbaycanlıların tarixinin böyüklüyü qarşısındakı acizlik və həmin tarixin təkrarlanması qorxusunun verdiyi sonsuz miskinlikdir.
Lakin bu ədalətsizliyə, zülmə beynəlxalq ictimaiyyət heç də səssiz qalmamalıdır. 50 milyonluq Azərbaycan ailəsinin 30 milyonluq hissəsinin üzləşdiyi İranın şüurlu şovinist siyasətinin fəsadları, təzahürləri yolverilməzdir.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, İranda yaşayan soydaşlarımız bu amansız siyasətlə mübarizələrini bu günə qədər davam etdirirlər. Onlar öz milli kimliklərini bu günə qədər qoruyub-saxlamağı bacarırlar və adət-ənənələrimizi, daşıdıqları türk qanının ən nəcib xüsusiyyətlərini var gücləri ilə yaşadırlar.
Tarixən İranda baş vermiş, demək olar ki, bütün inqilabların mərkəzi Təbriz şəhəri olub. Hətta hazırda İranda hökm sürən molla rejiminin hakimiyyətə gəlməsi ilə nəticələnən İran İslam İnqilabında da azərbaycanlıların tarixi şəhəri mühüm rol oynayıb. Lakin bu gün İran dövləti azərbaycanlıların yaşadıqları bütün bölgələri olduğu kimi, bu tarixi şəhəri də “Allahın ümidinə buraxıb”.
Urmiya gölünün qurumasına laqeydlik, bölgədəki ekoloji təhlükələrə biganə yanaşma, azərbaycanlıların yaşadıqları ərazilərdə hökm sürən acınacaqlı sosial-iqtisadi vəziyyət, şəhərlərin bərbad infrastrukturu təsadüfdürmü? İran siyasətinin məkrli tərəflərini dərindən götür-qoy etdikdə heç bir şeyin təsadüf olmadığı gün kimi aydın olur…
Cari vəziyyət və İran rejiminin getdikcə artan təzyiqləri cənubda yaşayan soydaşlarımız üçün fərqli çağırışları ön plana çıxarır. Hətta sözügedən durumun daha da pisləşməsi Cənubi Azərbaycanın müstəqilliyi məsələsini də aktuallaşdıra bilər. Çünki sözügedən ədalətsizlik və təzyiqlər xalqlara qarşı göstərilən zülm, mütləq şəkildə onların özünümüdafiə mexanizmlərini işə salmalıdır. Şovinizm və imperializmlə mübarizə üçün bölgənin 30 milyonluq xalqının müstəqillik yoluna qədəm qoyması isə yəqin ki, onların ən ali hüquqlarından biri olmalıdır.
Bütün bunlar İranın yürütdüyü şovinist siyasətə ən tutarlı cavab variantları kimi aktuallaşa bilər. SSRİ-nin illərlə yürütdüyü siyasətə qarşı çıxaraq öz müstəqilliyini əldə edən Azərbaycan dövləti bu mənada ən böyük örnək təşkil etməlidir. Azərbaycan xalqının apardığı mübarizə və yekunda 70 illik əsarətə son qoyulması cənublu soydaşlarımız üçün də ibrət olmalıdır.
İran-Ermənistan “dostluğu”
Əslində, İran-Ermənistan dostluğu ifadəsi günümüz üçün nə qədər aktual səslənsə də, bir o qədər də absurd ifadədir. Çünki yuxarıda qeyd olunan xislətlərə sahib bir rejimin kiminləsə dost olması inandırıcı deyil. Burada ermənilərin İran üçün sadəcə bir alət kimi görülməsi reallığını da vurğulamaq lazımdır.
Çünki İran özü kimi şovinist olan ermənilərlə əlbir şəkildə regionda xaos yaratmaq ideyalarını daha rahat yerinə yetirə bilir. İran tərəfindən Türkiyə və Azərbaycan amili regiondakı böyük təhlükə kimi görülür və bu mənada Ermənistandan istifadə etmək Tehran üçün cəlbedicidir.
İran və Ermənistanı bir-birinə bağlayan şovinist təfəkkür isə onlar arasındakı bağları daha da artırır. Lakin əsasında sözügedən destruktiv faktorların dayandığı bir “müttəfiqliyin” regionda yaranan yeni reallıqlara qarşı durmaq iqtidarında olmaması da danılmaz fakt olaraq Tehranın qarşısına çıxır.
Odur ki, İranda müşahidə olunan “hay-küy”ün səbəbi də məhz budur. 44 günlük müharibədən sonra da Xankəndiyə qatar-qatar TIR yola salan İran Azərbaycanın haqlı mövqeyinə qarşı dura bilməyərək bu əməlindən çəkinməli olmuşdu.
Bu gün isə İranda Azərbaycana qarşı gözünü yumub, ağzını açanların aqibətinin də eyni olacağı heç kimdə şübhə doğurmur. İran dövləti dünyadan təcrid olunmasının əsl səbəbini hələ də görməyi bacarmır – şovinizmin, ölkə rəhbərliyini ağuşuna alan imperializmin özünü məhvə apardığının fərqində deyil.
Eynilə Tehran Azərbaycanın regionda yaratdığı yeni reallıqları da tam şəkildə dərk edə bilmir, ambisiyalarının əsiri olduğu üçün məntiqi mülahizələr apararaq düzgün nəticə çıxarmağı bacarmır. Cənubi Qafqazı öz mülkü kimi görmək həvəsinin onun özü üçün doğurduğu təhlükələri real qiymətləndirə bilmir.
Bütün bunların fonunda isə Azərbaycan regionun söz sahibi dövləti statusunu qoruyur və möhkəmləndirir. Ölkəmiz hadisələrin istənilən inkişaf ssenarisinə cavab verəcək şəkildə qüvvətlənir.
Belə olan halda isə İranda “hay-küy” salanların canlarına qorxu düşür, öz iyrənc düşüncələrini dilə gətirmələrinə səbəb olur. Cənubi Qafqazın hazırkı konyunkturunu düzgün təhlil edənlər, yeni reallıqları qiymətləndirməyi bacaranlar üçün isə bu cür çıxışlar “köpəyin, əslində, qorxduğu üçün hürməsi” misalını xatırladır…
Cənubi Qafqazda xaos üçün çalışan və hər vəchlə sabitliyə zərbə vurmağa hazır olan destruktiv qüvvələr üçün isə “məhşər” yaxınlaşır. Müasir dünya nizamında sabitlik və inkişaf dövlətlərarası mehriban münasibətlərdən birbaşa asılıdır. Bu qanunauyğunluğa qarşı çıxan və ayaqlaşmayan rejim üçün sonuncu “qonq” səsi artıq səslənib və nəticələrini görəcəyimiz gün uzaqda deyil…
Orxan Tağıyev
