Müstəqil.Az politoloq Turab Rzayevin ABŞ-da baş verən son olaylarla bağlı müsahibəsini təqdim edir:
– Ötən gün Konqres binasına daxil olan Tramp tərəfdarları ilə polis arasında toqquşma yaşanıb. Qarşıdurma zamanı 4 nəfər həlak olub. ABŞ-da nə baş verir?
– ABŞ cəmiyyətində uzun müddətdir ki, qütbləşmə hakimdir və bu, ildən-ilə dərinləşir. Mövcud problemin ən gözəl ifadəsi səssiz çoxluqla səsli azlığın mübarizəsidir. İlk başda qəribə səslənsə də, bu belədir.
Bu gün ABŞ-da dini, cinsi azlıqlar məsələsi həddən artıq qabardılmaqdadır. Səsvermə vədlərində də buna rast gələ bilərik. Lakin ABŞ cəmiyyətinin nüvəsini təşkil edən təhsilli orta təbəqə – onların əcdadı Avropadan köçüb gedənlərdir – özlərini ikinci plana atılmış kimi hiss edir. Digər bir məsələ – mövcud ABŞ sistemi bu insanların maraqlarını, həyat standartlarını qane etmir. Nəticə etibarilə bu insanlar sadəcə, vaxtı gözləyirdilər. Bu vaxt isə Donald Trampın hakimiyyətə gəlməsi ilə yetişdi.
ABŞ cəmiyyətindəki qütbləşmənin ilk ciddi təsiri 2016-cı ildə yaşanmışdı. Tramp hakimiyyətə gələrkən qeyd etdiyim təbəqənin maraqlarına uysa da, səsi olan azlığın maraqlarına uymadı. Buna görə də Konqresdə ona qarşı impiçment və s. qaralama kampaniyaları aparılmağa başlandı. Göründüyü kimi, Tramp-Bayden mübarizəsi illərdir yaşanan qütbləşmənin açıq təzahürü, hətta elan edilməmiş müharibəsidir.
– ABŞ cəmiyyətindəki qütbləşmə qlobalistlərlə antiqlobalistlərin mübarizəsi ola bilərmi?
– ABŞ-da qlobalistlərlə antiqlobalistlərin mübarizəsi köklü bir tarixə malikdir. Qlobalistlər dünyanı qloballaşdırmağa, liberal dəyərləri aşılamağa çalışırlar. Xüsusilə də mən dünya iqtisadiyyatının qloballaşmasından bəhs edirəm. Son 50 ildə ABŞ-ın dünya siyasəti məhz buna hesablanıb. ABŞ və İngiltərə mərkəzli təşkilatlar bu prosesdə fəal iştirak edir. Lakin mövcud qarşıdurmaları da nəzərə aldıqda, biz ABŞ-da antiqlobalist qrupların da fəallığını görürük. Trampın özü belə antiqlobalist sayılır. Antiqlobalistlərin əsas fikri ondan ibarətdir ki, biz nəyə görə başqa dövlətlər üçün döyüşməli, yardım etməliyik? Diqqət etsəniz, Tramp da bənzər çıxışları seçkiqabağı tez-tez edib. Məhz onun hakimiyyəti dövründə bir çox quruma ABŞ dəstəyi dayandırıldı. Eyni zamanda Suriya, İraq, Əfqanıstandan xeyli ABŞ hərbi kontingenti çıxarıldı. Bütün bunlar bizə onu deməyə əsas verir ki, hazırkı qarşıdurma həm də ABŞ-da qlobalistlərlə antiqlobalistlərin mübarizəsidir.
– Donald Trampa sui-qəsd olunacağı haqda xəbərlər var. Bunu real hesab edirsinizmi?
– ABŞ siyasəti üçün hər bir hal realdır. ABŞ-ın yaxın tarixinə baxdıqda prezidentlərin sui-qəsdə məruz qalması, hətta öldürülməsi, eks-prezidentlərin şantaj edilməsi kimi hallar olub. Buna görə də Trampa sui-qəsd olunması mümksüz deyil. Tramp önəmli fiqurdur və hazırkı qarşıdurmaların mərkəzində o var. Digər tərəfdən, ABŞ-da ştat qanunvericilikləri fərqlidir. Misal üçün, Texas ştatında silah əldə etmək qanunidir, Kaliforniyada isə qanunsuzdur. Ştatlar arasında fərqlər çox ciddi həddədir. Bu hal belə gələcəkdə ABŞ-ın daxili bölünməyə gedə biləcəyi və ya bəzi ştatların müstəqil dövlət ola biləcəyi reallığını yaradır.
– Trampın prezidentliyi müddətində qaradərili vətəndaşların qətlə yetirilməsi halları tez-tez gündəmə gəlirdi. Hətta polis zorakılığı geniş etirazlara səbəb olmuşdu. Bəs bu gün qaradərili vətəndaşlar kimin tərəfindədir: Trampın, ya Baydenin?
– Bu gün qaradərili vətəndaşlar da Bayden və Tramp olmaqla iki qütbə bölünüb. Tramp tərəfdarları bəzi qaradərililərin cəmiyyətdə Trampa qarşı etiraz dalğası yaratmaq üçün məqsədyönlü şəkildə qətlə yetirildiyini düşünürlər. Bəli, bu gün Trampı dəstəkləyən kifayət qədər çox qaradərili ABŞ vətəndaşı var. Hətta mövcud etirazlarda çox yaxından iştirak edirlər. Lakin Bayden tərəfdarı olan qaradərililər də çoxdur. Onlar Trampın qaradərililərə qarşı amansız olduğunu, irqçi olduğunu bildirirlər. Nəticə etibarilə bu məsələdə də ciddi fikir ayrılığı var və qaradərililər də Bayden və Tramp arasında ikiyə bölünüb.
Müstəqil.Az
