Atatürk Şirvanşahları niyə maraqlanırdı? – Tarixi məlumat

Müstəqil.Az həmin məlumatı oxucularımıza təqdim edir:

“Mustafa Kamal Atatürk də Şirvanşahlarla maraqlanmış və bu tarixin araşdırılmasıyla bağlı tapşırıqlar da vermişdir.

Belə ki, bir gün Mustafa Kamal Paşa Çankaya köşkündə işlər müdüri (genel sektreter) olmuş, onun yaxın silahdaşı Tevfiq Paşadan Ələviliyin kökü barədə və Anadoluda yayılmasının səbəbləri barədə maraqlanır. Tevfik Paşa Anadoluda Ələvi təliminin (Həzrət Əlini İmam kimi tanıyanlar) XIII əsrdə yaşamış Şeyx Səfidən qaynaqlandığını bildirir. Atatürkün bu dini xəttə loyal münasibəti var idi (onun atasının Əlirzanın da Ələviliyə bağlılığı barədə səhih məlumatlar var-A.M.).Xüsusən də Peyğəmbər nəslinin nümayəndəsi Məkkə Mədinənin şərifi olmuş Şərif Hüseyn Haşiminin, müsəlman türk əsgərinə qarşı 1916-cı ildə “Öldürün” fitvasını verməsi, Mustafa Kamalın xatirəsindən silinməmişdi. İslamda əhli sünənin hənəfiçilik xəttdində olan bir şərifin, öz dindaşlarına qarşı belə bir fətfanın verməsi, əslində İslam pərdəsi altında gizlənmiş bir din adamının antitürk ərəbizmi idi. Buna görə də Türk Paşaları 1-ci Dünya müharibəsi zamanı ingilislərdən daha çox xəyanətkar bu xətt ərəbizmdən daha çox zərbə aldıqlarını qeyd edirdilər. Ola bilsin ki, 1924-cü ildə Mustafa Kamal Paşanın xəlifəliyi ləğv etməsi həm də bu acı yaddaşdan irəli gəlirdi. Tevfik paşa Şeyx Səfi ideoloji konsepsiyasının dövlət xətti kimi özünü biruzə verməsini Şeyx Cüneydin (Şah İsmayılın babası) vaxtından başladığını söylüyür. Tevfik Paşa Mustafa Kamal Paşaya həm Şeyx Cüneydin, həm də onun oğlu Şeyx Heydərin Şirvanşahlar tərəfindən müharibədə məğlub edilərək öldürüldüyünü bildirdikdə, Atatürk “YAHU BU NE MEMLEKET, ŞİRVANŞAHLAR KİM?” deyərək Şirvanşahlar, o cümlədən də, Səfəvilərlə (Şeyx Cüneyd, Şeyx Heydər və Şah İsmayıl) onların qarşıdurmasının tarixi səbəbləri haqqında araşdırılma aparılmasını Tevfik Paşaya tapşırır. Onu da qeyd etmək istəyirəm ki, Tevfik Paşa 1931-ci ildə Türk Tarif Kurulu başkanı təyin edilir. Burada incə bir məsələ ortaya çıxır. Atatürk bu tarixi araşdırmanı Sunnizm və Ələvilzimə meyillilik yaranmasın deyənə obyektivlik naminə türk tarixçilərinin deyil, əcnəbi bir tarixçinin araşdırmasını daha məqsədəuyğun sayır. Tevfik Paşa uzun bir incələmədən sonra tanınmış iranşünas alman alimi Dr. Wolter Hanzin tədqiqatları ilə tanış olur. Çünki, Dr. Hanz istər türk, istərsə də İran tarixşünaslığına məlum olmayan səhih mənbələrdən istifadə edərək o dövrü əhatə edən mükəmməl tarixi əsəri qələmə almışdı”.