1978-ci ildə BMT tərəfindən qəbul edilmiş, 75 ölkə tərəfindən ratifikasiya edilmiş və daha 17 ölkə tərəfindən imzalanmış “Ətraf mühitə təsir vasitələrinin hərbi və ya hər hansı digər düşmənçilik məqsədi ilə istifadəsinin qadağan edilməsi haqqında” Konvensiya zəlzələlərə səbəb olan təbii mühitə təsir vasitələrinin istifadəsini qadağan edir. sunamilər.
Spekulyasiya və sui-qəsd nəzəriyyələri
Zəlzələlərə və ya oxşar təsirlərə səbəb olmaq qabiliyyəti kiçik mexaniki cihaz olan Tesla vibratoruna aiddir. Ancaq belə bir cihazın hərəkətini təkrarlamaq mümkün olmadı. The MythBusters televiziya proqramı eyni prinsiplə işləyən maşın yaratmağa cəhd etdi; o, böyük bir körpünü vibrasiya edə bildi, lakin belə titrəmələrin gücü zəlzələ ilə müqayisə olunmaz idi.
Dağıdıcı zəlzələlərdən sonra, bir qayda olaraq, ABŞ və ya keçmiş SSRİ-nin silahlı qüvvələri ilə əlaqəli olan sui-qəsd nəzəriyyələri ortaya çıxır, onların əsas mövqeyi tektonik silahların istifadəsi ilə əlaqəli zəlzələnin süni xarakteridir. Oxşar xəbərlər, məsələn, 2010-cu ildə Haitidə baş verən zəlzələ ilə bağlı mətbuatda da dərc olunub.
Tektonik silahlar
Geofiziki silah – bir sıra xarici dövlətlərdə qəbul edilmiş şərti termindir ki, atmosferdə baş verən fiziki xassələrdə və proseslərdə süni surətdə dəyişiklik etməklə cansız təbiətin dağıdıcı qüvvələrindən hərbi məqsədlər üçün istifadə etməyə imkan verən müxtəlif vasitələrin məcmusu nəzərdə tutulur. Yerin hidrosferi və litosferi. Bir çox təbii proseslərin dağıdıcı potensialı onların nəhəng enerji tərkibinə əsaslanır. Beləliklə, məsələn, bir qasırğanın buraxdığı enerji bir neçə min nüvə bombasının enerjisinə bərabərdir.
Geofiziki proseslərə aktiv təsirin mümkün üsullarına seysmik cəhətdən təhlükəli ərazilərdə süni zəlzələlərin yaradılması, dəniz və okeanların sahillərində sunami kimi güclü gelgit dalğaları, qasırğalar, yanğın fırtınaları, dağ şəlalələri, qar uçqunları, sürüşmələr, sellər və s. daxildir. .
Atmosferin aşağı təbəqələrindəki proseslərə təsir edərək, güclü yağıntıların (leysan, dolu, duman) induksiyasına nail olurlar. Çaylarda və kanallarda tıxac yaratmaqla daşqınlara, daşqınlara səbəb olmaq, naviqasiyanı pozmaq, suvarma və digər hidrotexniki qurğuları sıradan çıxarmaq mümkündür.
Maqnit qasırğaları… Azərbaycana qarşı İran və Ermənistan nədən buna hazırlaşır…
ABŞ və digər NATO ölkələrində də süni maqnit qasırğaları və auroralar yaradaraq, radiorabitəni pozan və geniş ərazidə radar müşahidələrinin qarşısını almaqla ionosferə təsir imkanlarının öyrənilməsinə cəhdlər edilir. Düşmən üçün əlverişsiz hava dəyişikliklərinə (məsələn, quraqlıq) hesablanan yağışın miqdarını azaldan günəş radiasiyasını udan maddələrin çiləmə üsulu ilə temperatur rejiminin geniş miqyaslı dəyişmə ehtimalı öyrənilir.Ozon təbəqəsinin məhv edilməsi. atmosferdə dağıdıcı kosmik şüaların və günəşin ultrabənövşəyi radiasiyasının göndərilməsinə imkan yarada bilər.
Təbii proseslərə təsir etmək üçün müxtəlif vasitələrdən, o cümlədən kimyəvi maddələrdən (gümüş yodid, bərk karbon qazı, karbamid, kömür tozu, brom, flüor birləşmələri və s.) istifadə edilə bilər, həmçinin güclü elektromaqnit şüalanma generatorlarından, istilik generatorlarından və digər texniki qurğular.
Eyni zamanda, geofiziki proseslərə təsir etmək üçün ən təsirli və perspektivli vasitə nüvə silahıdır, bu məqsədlə istifadə gözlənilən təsirləri ən etibarlı şəkildə təmin edə bilər. Ona görə də “geofiziki silah” termini mahiyyət etibarı ilə nüvə silahının döyüş xüsusiyyətlərindən birini – geofiziki proseslərə onların qoşunlar və əhali üçün təhlükəli nəticələrinin başlaması istiqamətində təsirini əks etdirir. Başqa sözlə, geofiziki silahların zədələyici (dağıdıcı) amilləri təbiət hadisələridir və onların məqsədyönlü işə salınma rolunu əsasən nüvə silahı yerinə yetirir.
Yağıntı, duman, buzlaqların əriməsi və s. hadisələrə səbəb olan bir çox digər geofiziki vasitələrə gəlincə, onlar, əsasən, qoşunların birbaşa məğlubiyyətinə səbəb olmayan və “silah” kimi təsnif edilə bilməyən hərəkətləri üçün maneələr və çətinliklər yaratmağa yönəlib. ”
Ümumiyyətlə, geofiziki silahların meydana çıxması kütləvi qırğın silahlarının və onlardan istifadə üsullarının hazırlanmasında yeni və son dərəcə təhlükəli istiqamətdir.
Bu kitab mediada və onlayn nəşrlərdə keyfiyyətcə yeni silah növlərinin yaradıldığını və bəşəriyyəti həqiqətən təhdid etdiyini göstərməyə çalışan onlarla müəllif tərəfindən yazılmışdır. Onlardan bəziləri, yumordan məhrum olmayanlar “öldürücü olmayan” adlanır. Sergey İonin yeni bir termin təklif edir – “paralel silahlar”, yəni beynəlxalq konfranslarda və sammitlərdə nəzərə alınmayan silahlar müxtəlif silahların məhdudlaşdırılması ilə bağlı sənədlərdə qeyd edilmir, lakin bunlar, bəlkə də, daha dəhşətli olacaq silahlardır. mövcud olanlardan daha çox.
Seysmoloq azərbaycanlı alim Manhetten layihəsini məhv edib, dağıtdı: İllüziyadan həqiqətə doğru
Manhetten layihəsinin həyata keçirilməsində iştirak edən amerikalı fiziklər komandasının tərkibində 1935-ci ildə Almaniyadan ABŞ-a köçən fizik Edvard Teller Robert Oppenheimerin laboratoriyasında işləyib. 1942-ci ildə o, hidrogen bombasının yaradılmasının reallığını sübut etmək üçün ilkin hesablamalara başladı.
Tellerin hesablamalarına görə, nəhəng gücə malik hidrogen bombası atom bombasından böyük ola bilməz. “Superbombanın” partlayıcı potensialı hər kiloton trinitrotolulu (TNT) üçün atom bombasından daha ucuz idi, yəni nə qədər kinli səslənsə də, böyük bir şəhəri bir hidrogen bombası ilə məhv etmək bir neçə adi atom bombasından istifadə etməkdən daha az pul tələb edirdi. bombalar. Hidrogen bombası daha ekoloji cəhətdən təmizdir, çünki onun partlaması plutonium və ya uran bombalarının partlaması zamanı atmosferi çirkləndirən radioaktiv parçalanma məhsulları yaratmır.
Los Alamosdakı yeni tədqiqat xətti 1946-cı ilin yayından məlum idi.
31 yanvar 1950-ci ildə Prezident Trumen Atom Enerjisi Komissiyasına “hidrogen bombası və ya “superbomba” deyilən hər cür atom silahının hazırlanmasını” əmr etdiyini açıqladı.
İlk Amerika hidrogen bombası Ulam-Teller modeli adlanırdı. Hələ bomba deyil, xüsusi qurğunun sınağına hazırlıq çox tələsik aparılırdı. Los Alamosda şənbə günü bu səbəbdən ləğv edildi (SSRİ-də şənbə o vaxtlar adi iş günü idi). Sınaq 1952-ci il noyabrın 1-də Sakit okeanın cənubundakı kiçik atollda aparılıb. Uğurla keçdi. Atoll tamamilə məhv edildi və nəticədə meydana gələn krater bir mil diametrdə idi. Ölçmələr göstərdi ki, partlayışın gücü Xirosimaya atılan atom bombasının gücündən 1000 dəfə böyük idi.
1953-cü ilin əvvəlində Stalinə məlumat verildi ki, SSRİ-də atom bombasından daha güclü hidrogen bombasının yaradılması üzərində iş tamamlanır. Lakin Stalin bu bombanın sınaqdan keçirilməsinə qədər yaşamadı. 12 avqust 1953-cü ildə istehsal edilmişdir. Amerika təsnifatına görə, bu Sovet sınağı müharibə zamanı ABŞ-da Stalin çağırıldığı üçün “Joe əmi”nin şərəfinə “Joe-4” olaraq təyin edildi.
İlk hidrogen bombasını sınaqdan keçirdikdən sonra Saxarov, Zeldoviç və digər alimlər daha güclü iki mərhələli hidrogen bombasının yaradılması üzərində işə başladılar. Bomba 22 noyabr 1955-ci ildə sınaqdan keçirilib. Bu, Semipalatinsk poliqonunda sınaqdan keçirilmiş ilk və sonuncu hidrogen bombası idi. Güclü hidrogen bombalarını sınaqdan keçirmək üçün Novaya Zemlyada kəndlərdən və təsərrüfat obyektlərindən uzaqda yeni sınaq meydançası təchiz edildi.
30 oktyabr 1962-ci ildə Mityushi körfəzinin ərazisində quru səthindən 4000 m yüksəklikdə 50 milyon ton TNT tutumlu hidrogen (termonüvə) bombası partladıldı. Bununla belə, bəlkə də daha çox, partlayışın gücünü ölçən alətlər miqyasından çıxdı.
Sovet İttifaqı tarixin ən güclü termonüvə qurğusunu sınaqdan keçirdi. Hətta “yarım” versiyada (ümumiyyətlə, bombanın gücü 100 Mt idi, lakin qorxdular, çox idi …) partlayışın enerjisi hamının istifadə etdiyi bütün partlayıcıların ümumi gücündən on dəfə yüksək idi. İkinci Dünya Müharibəsi zamanı döyüşən tərəflər (o cümlədən Xirosima və Naqasakiyə atılan atom bombaları). Partlayışdan yaranan şok dalğası 36 saat 27 dəqiqə ərzində ilk dəfə olaraq dünyanı üç dəfə dövrə vurdu.
İşıq çaxması o qədər parlaq idi ki, davamlı buludluluğa baxmayaraq, hətta Beluşya Quba kəndindəki komanda məntəqəsindən də (partlayışın episentrindən təxminən 200 km aralıda) görünürdü. Göbələk buludu 67 km hündürlüyə qalxdı. Partlayış zamanı bomba nəhəng paraşütlə 10500 m hündürlükdən təxmin edilən partlama nöqtəsinə yavaş-yavaş enərkən, ekipaj və onun komandiri mayor Andrey Eqoroviç Durnovtsev ilə birlikdə Tu-95 daşıyıcı təyyarəsi artıq idi. təhlükəsiz zonada. Komandir polkovnik-leytenant, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı kimi öz aerodromuna qayıtdı. Episentrdən 400 km aralıda yerləşən tərk edilmiş kənddə taxta evlər dağılıb, daş evlərin dam örtüyü, pəncərə və qapıları itib. Partlayış nəticəsində sınaq meydançasından yüzlərlə kilometr aralıda radio dalğalarının keçməsi üçün şərait demək olar ki, bir saat dəyişdi və radio rabitəsi dayandı.
Bomba V. B. Adamski, Yu. N. Smirnov, A. D. Saxarov, Yu. N. Babayev və Yu. A. Trutnev tərəfindən hazırlanmışdır (bunun üçün Saxarov Sosialist Əməyi Qəhrəmanı üçüncü medalına layiq görülmüşdür). “Cihazın” çəkisi 26 ton idi və onu daşımaq və atmaq üçün xüsusi modifikasiya edilmiş Tu-95 strateji bombardmançısından istifadə edilmişdir. A.Saxarovun dediyi kimi “superbomba” təyyarənin bomba bölməsinə sığmırdı (uzunluğu 8 m, diametri isə təqribən 2 m idi), ona görə də füzelajın gücsüz hissəsi kəsilib və xüsusi bir bomba var idi. qaldırıcı mexanizm və bomba əlavə etmək üçün cihaz quraşdırılmışdır; Uçuş zamanı hələ də yarıdan çoxunu çıxarır. Təyyarənin bütün gövdəsi, hətta pərvanələrinin qanadları belə, partlayış zamanı işıq çaxmasından qoruyan xüsusi ağ boya ilə örtülmüşdü.
Bu partlayışın nəticələri bütün dünyanı şoka salıb. Üstəlik, raket texnologiyasının böyük çempionu Nikita Sergeyeviç Xruşşov hər künc-bucaqda bəyan edirdi ki, SSRİ istənilən vaxt belə bir bombanı istənilən yerə çatdıra və onu “pəncərədən” vura bilər.
100 Mt partlayış gücü 35 km məsafədə bitişik ərazinin tamamilə məhv edilməsini, 50 km məsafədə ciddi ziyanın və 77 km məsafədə üçüncü dərəcəli yanıqların olmasını təmin edəcəkdir.
Belə bir silah bütöv bir bölgəni – bütün şəhərətrafı əraziləri olan bir metropolu məhv etməyə qadirdir.
Sınaq üçün bombanın maksimum gücü – 100 Mt – yükün üçüncü mərhələsinin uran qabığını qurğuşunla əvəz etməklə yarıya endirildi. Bu, uran hissəsinin qatqısını 51,5 Mt-dan 1,5 Mt-a endirdi. Bununla belə, 50 Mt yük hələ də istehsal edilmiş və sınaqdan keçirilmiş ən yüksək yükdür.
Partlayış Moskva vaxtı ilə saat 11:32-də baş verib. Flaş o qədər parlaq olub ki, onu 1000 km-ə qədər məsafədən müşahidə etmək mümkün olub. Şahidlər onu ən parlaq və 300 kilometr məsafədə təsvir etdilər; xeyli sonra uzaqdan və güclü bir uğultu eşitdilər.
Flaşın işığı, xeyli hündürlüyünə, 4 km olmasına baxmayaraq, yerə çatan və diametri təxminən 10 km ölçüsünə qədər böyüməyə davam edən nəhəng bir atəş topundan gəldi. Onun yerində, onlarla kilometr kosmosu udaraq narıncı bir isti qaz topu meydana çıxdı. Nəhəng bir göbələk 65 km hündürlüyə qalxdı. Partlayışdan sonra atmosferin ionlaşması səbəbindən Novaya Zemlya ilə radio əlaqəsi 40 dəqiqə kəsilib.
Əgər bomba 100 Mt nominal yüklə sınaqdan keçirilsəydi, bu, ərazinin kütləvi radioaktiv çirklənməsi ilə nəticələnəcək və o dövrdə qlobal radiasiyanın yayılmasını 25% artıracaqdı. Bununla birlikdə, enerjinin 97% -nin termonüvə reaksiyaları nəticəsində sərbəst buraxıldığı “təmiz” versiyanın partlamasına baxmayaraq, sınaq atmosferə radioaktiv izotopların görünməmiş şəkildə buraxılmasına səbəb oldu. Bombanın sonrakı inkişafı, modernləşdirilməsi və istehsalı həyata keçirilmədi.
Belə bir fantastik güclü bombanın hərbi hədəflərə qarşı istifadə oluna bilməyəcəyi aydın idi. Bu, total məhv müharibəsi vasitəsi, soyqırım silahıdır. Bəlkə də siyasi və hərbi dairələrdə növbəti nüvə yarışının mənasızlığını başa düşməyə səbəb olan bu partlayış idi.
(ardı olacaq)
Milli Təhlükəsizlik Məsələləri üzrə ekspert, politoloq
Rövşən Novruzoğlu
(Xüsusi olaraq Müstəqil.Az üçün)
