İlk yaz günlərində Əlizadə Nuri Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Lənkəran bölməsinə dəvət almağımız barəsində məlumat verdi. Cəlilabada yola düşdüm, Şəhidlər Xiyabanını ziyarət etdim, Xiyabanın qarşısında Əlizadə Nurini və Əlirza Həsrəti gözlədim. Saat on birədək gəlib çıxdılar. Əlizadə Nuri yaxın tanışı Rasim Bayramovun “Jiquli”sində gəldi. Rasimlə danışdı ki, bizi Lənkərana aparıb-gətirsin.
Yola çıxdıq. Yol boyu səfərimizin məqsədi ilə bağlı söhbət etdik. Bu tədbir Qardaşxan Əzizxanlının təşəbbüsü ilə baş tutmuşdu. Qardaşxan Əzizxanlı Xəzər Universiteti Təhsil fakültəsi Azərbaycan dili və ədəbiyyatı departamentinin müəllimidir. Onun gözəl şeirləri məni gənc yaşlarımdan valeh etmişdi. Ancaq Qardaşxan Əzizxanlı çalışdığı dövlət qulluğu ilə əlaqədar olaraq şeirlərini ortalığa çıxarmırdı. Biz bilirdik, o yazır, həm də yaxşı yazır. Şeirləri ürək ovlayır. Qardaşxan Əzizxanlının şeirlərindəki həzinliyi və hikməti polyak şairi Nataliya Saçok da yüksək qiymətləndirir. Onun polyak dilinə tərcümə etdiyi “Əllərimlə gözlərimi tutmuşam” şeiri doğrudan da düşündürücüdür. Bu şeir Gilan Dənizə yazılıb:
Qaranlığı görüb
Əllərimlə gözlərimi tutdum.
Qaranlıqdan qorxub
Qaranlıqda olduğumu unutdum.
Əllərimlə gözlərimi tutmuşam,
Qaranlıq bir çadırda
Qara bir çadra kimi
Qara bir dünya ilə
Baş-gözümü örtmüşəm.
Əlimdə, ayağımda
Qaranlıq –
Çidar kimi!
Əllərimi gözlərimə tutmuşam
Müqəddəs quran kimi.
Əllərim gözlərimdə
Bir quranlıq söz kimi.
Dünya məni qorxudur…
Dünya məni qorxudur
Bir qaranlıq üz kimi…
Qardaşxan Əzizxanlı deyir ki, məndən ötrü “bu yaz bir başqa yazdır!” Onun dostlarına təbrik əvəzi yazdığı “Novruz axşamı” şeiri də oxşar ovqata bələnib:
Bayram axşamıdır, atalar evə
qucağı qəlbi tək dolu gəlibdir.
Açılır təzə bir yaşıl səhifə,
Babalar bu günü əziz bilibdir.
Hər evdə bir süfrə açılıb-göyçək,
Torpağın süfrəsi dağ döşündədir.
Bir dərdə düşübdür çox qönçə çiçək,-
Dərmanı baharla görüşündədir.
Heeey, “Yallı” oynayın, heeey, “Cəngi” çalın!..
Tüfəngin sədası mahala düşür.
Qız-gəlin tullanır yanan tonqalı,
Ağırlıq-uğurluq tonqala düşür.
Evbəev doğulur göy, qırmızı… şam,
Bürüyür otağı üzərrik ətri.
Səadət soraqlı bu gün, bu axşam-
il adlı şeirin ən gözəl sətri!
Gülür, könül gülür, ürəklər gülür,
Gör necə bəzəyib yaz təbiəti!..
Arzular, istəklər, diləklər gülür…
Bayram çisəyinin ayrı ləzzəti…
Qış fəsli yaşayır son saatını,
Yaz axşamı düşür, bax, qarışır şər…
Görüb doğma yerin bu büsatını
yüz-yüz tonqal çatır bir anda göylər!..
Qardaşxan müəllimin ədəbi fəaliyyəti şeirlə bitmir. O həm də xalqımız üçün gərəkli olan əsərlərin tərcüməsi ilə məşğuldur. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin aylıq ədəbi-bədii orqanı olan “Azərbaycan” jurnalının 2018-ci il fevral sayında Qardaşxan Əzizxanlının çevirməsində Türkiyənin tanınmış yazarı Zeynalabidin Makasın “Muradı gözündə qalanlar” adlı əsərindən bir parça dərc edilib. Qarabağla bağlı əsərdə Xocalı faciəsindən doğan ağrı-acılar da yer alıb. Qardaşxan Əzizxanlının poeziyası ədəbi tənqidin də diqqət mərkəzindədir. “Ulduz” jurnalının 2018-ci il fevral sayında Əli Ağazadənin “Yoldan xəbər” adlı məqaləsi dərc edilib. Məqalədə irfani-fəlsəfi duyğuları ilə insanı mənəvi kamilliyə çağıran Məhəmməd Füzuli, Yunis Əmrə yaradıcılığından qısa şəkildə bəhs olunur. Yazıda həmçinin Xəzər Universiteti Təhsil fakültəsi Azərbaycan dili və ədəbiyyatı departamentinin müəllimi Qardaşxan Əzizxanlının şeirlərinə də müraciət edilib…
Gün günorta yerində olanda Lənkəranda olduq. Çayxanalardan birində oturduq. Bir azdan Qardaşxan Əzizxanlı, Qorxmaz Kadusi, Balayar Sadiq, Qafar Cəfərli də gəlib çıxdı. Çayxana söhbətindən sonra AYB Lənkəran bölməsinə qalxdıq. Ağamir Cavad, Etibar Vəliyev, İslam da burada idi. İslamı şeirlərinə görə ədəbi təmayüldə Salam Sarvan, Əlizadə Nuri, Əlirza Həsrət və mərhum Böyükxan Pərvizlə bir tutmaq olar. Etibar Vəliyev təbiətən bir qədər sakit, azdanışan olsa da, daha çox gəraylı və qoşmaları ilə seçilir. Bir az da təmsilçilərini sadaladığım təmayülə yaxındır. Altında onun imzasını verməsəm, “Dünya gözüm boydadı” şeirini Əlirza Həsrətə şamil etmək olar:
İçimdə bir mən yatır,
O mən, özüm boydadı.
Dünya gördüyüm boyda,
Dünya gözüm boydadı.
Tarda muğam, şur yanır,
İçimdə bir nur yanır.
Baxma odum gur yanır,
Yaram közüm boydadı.
Dağlar düzdən yuxarı,
Şaxta buzdan yuxarı.
Səbr üzdən yuxarı,
Səbrim dözüm boydadı.
Bu dünya özü boyda,
Ocağı közü boyda.
Hər adam özü boyda
Boyum sözüm boydadı.
Uzağa getmirəm, sizi də dağa-daşa salmıram, Etibarın şeiri ilə həmahəng olan bu poetik nümunə Əlirza Həsrət ruhunu ifadə edir:
Boyanıb eşq qanına,
Gələn də yox yanına.
Bu çiçəyin canına,-
Məlhəmdir duman şehi.
Dönüb qəfəs quşuna,-
Gələcəkdim qurşuna.
Günəş çəkdi başına,-
Ovcuma daman şehi.
Ahıma tut yandır şam,
Bəlkə belə aldıq kam.
Bir də gözümü sıxsam,-
Aparacaq qan şehi.
Beləliklə, Beynəlxalq poeziya günü münasibətilə Novruz bayramı günlərində yeni yaradılmış Abbasağa Azərtürk adına Cəlilabad Poeziya Klubu Əlizadə Nuri, Əlirza Həsrət və mənim təmsilçiyimlə Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Lənkəran bölməsinin qonağı oldu. Bu, Poeziya Klubuna, əslində Cəlilabad ədəbi mühitinə verilən yüksək dəyərdir. Tədbirdə bölgədə yaşayıb yaratmış qələm adamlarının xatirəsi yad olundu, Lənkəran və Cəlilabad ədəbi mühiti, ədəbi əlaqələr haqqında məlumat verildi. Tədbiri AYB-in Lənkəran filialının təmsilçisi Ağamir Cavad açaraq iştirakçıları salamladı. “Bu yaz bir başqa yazdır” devizi altında keçirilən görüşün ideya müəllifi Qardaşxan Əzizxanlı tədbirin məqsədindən danışdı. Bildirdi ki, qarşıdan respublikanın ictimai-siyasi həyatında çox mühüm rol oynayacaq və dövlət səviyyəsində qeyd ediləcək möhtəşəm yubileylər gəlir. Bu ab-hava regionların ədəbi mühitində də hiss olunmaqdadır. Qardaşxan Əzizxanlı Abbasağa Azərtürk adına Poeziya Klubunun yaradılmasını təqdirəlayiq bir hal saydığını bildirdi. Sonra o, sözü mənə verdi, Cəlilabad ədəbi mühiti haqqında danışmağımı xahiş etdi. Mənim rəsmi qaydada məlumat verməyim Balayar Sadiqin xoşuna gəlmədi. Balayar haqlı idi, çünki tədbirə yığışan şair və yazıçılar bir-birini yaxşı tanıyırdılar, burada sıxılmağa, ehtiyatla danışmağa yer yox idi. Bu arada Balayar Sadiqə yazdığım bədiyəni yadıma saldım. Bədiyə Balayarın özünün xoşuna gəldi:
Mən səni həmişə böyük görmüşəm,
Öz şeiri özündən yekə Balayar.
Dərində gəzirəm – dərələrdəyəm,
Gəl, çəkmə durduğun dikə, Balayar.
Qurşandıq şeirə, şöhrət gəlmədi,
Hıqqandıq zər düzək, zinət gəlmədi.
Layiq olduğumuz qiymət gəlmədi,
Bəlkə əkdik, çıxdı bəlkə, Balayar.
Fəhləsi biz olduq şeirin, sənətin,
Həmişə fəhlə tək aldıq töhmətin.
Biz dərdini çəkdik ki, bu zəhmətin
Kefini özgələr çəkə, Balayar.
Bilal deyir, bu da bir cür qoşmadı,
Bu qoşmadan qəlbin niyə coşmadı?
Ədəbiyyat indi bir dartışmadı,
Ədəbi mükafat kökə, Balayar.
Amma bu tədbirdə həmin ovqat at oynatmırdı. Mən daha səmimi olmağa çalışdım. Elə səmimi də qarşılandım. Tədbirdə çıxış edənlər, şeir söyləyənlər də bu səmimiyyəti qoruyub saxladılar. Abbasağa Azərtürk adına Poeziya Klubunun sədri Əlizadə Nuri, Klubun poeziya məsələləri üzrə katibi Əlirza Həsrət, ev sahiblərindən yazıçı Qafar Cəfərli, şairlər İslam, Balayar Sadiq, Etibar Vəliyev, Qorxmza Kadusi, riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru Əli Şirin Şükürlü və başqaları poeziyanın problemlərindən və nəzəri məsələlərindən danışdılar, yeni şeirlərini oxudular.
Tədbiri maraqlı edən cəhətlərdən biri burada muğam və xalq mahnılarının səslənməsi oldu. Tədbirdən ruh yüksəkliyi ilə ayrıldıq. Əslində, bu, Cəlilabad yazarları ilə Lənkəran yazarlarının yazqabağı görüşü idi və hər kəsin qəlbində xoş xatirələr oyatdı.
Qardaşxan Əzizxanlının bir şeirini oxumuşam, bu şeirdə ağrılı bir məsələ poetikləşdirilib. Şair yazır:
Bu gülü kimsə görmür
bu gülü kimsə dərmir
kimsə üzünə baxmır
kimsə döşünə taxmır
o satılıb alınmır
qapı baca dolanmır
halına can sadağa
bir bəy almır otağa
o nə o bəndə düşür
nə ona bəndə düşür…
Bu, şeirə, sözə dəyər verməyənlərə bir cavabdır. Elə bu tədbirin özü kimi!.. Mənim bir sözüm var, əli qələm tutanlara deyirəm, gəlin özümüzə dəyər verək, qoy başqaları da baxıb qiymətləndirməyi bacarsınlar. Bax, bu dəyəri verməyi Qardaşxan Əzizxanlı daha yaxşı bacardı. Ağamir Cavad isə onu yüksək səviyyədə dəstəklədi. Bundan böyük nə ola bilər?! Bu ənənəni davam etdirmək qalır.
Bilal ALARLI (Hüseynov),
Abbasağa Azərtürk adına Poeziya Klubunun mətbuat katibi,
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
