Yer adlarımız tarixin bizə buraxdığı dəlil sübutlar içində az olan etibarlı sənədlərimizdən sayılsa da onlara laqeyd, başdansovdu münasibət acı təəssüf doğurur. Bu günlərdə bəzilərinin Bizdən ayrı düşən Qüzey Çirkin (Kəlbəcər ray.) yer adına güldüyünün şahidi oldum…
(Minə xanım Təkləli)
ÇİRKİNLİ yer adı igid tayfanın yaşayış ünvanı olub
Çirkinli adında Tovuz rayonunda (Azərbaycanda) kənd olmuşdur. Təəssüfki, yerli əhali “Çirkinli” adının mənasını yanlış qəbul edərək onun “xoşagəlməz”(çirkli, çirkin, bulanıq, məcazi mənada gözəl olmayan, eyibli) mənasından çəkinərək bu qədim adı dəyişdirməyə nail olmuşlar. Bu zaman onun qədim adınının müqabilində elə də məzmunlu görünməyən yeni adla-Çeşməli adıyla əvəz etmişlər (1959). Halbuki, fikrimizcə yanlış ad yoxdur.Yurdumuzu Kəlbəcər rayonunda da bu adda Quzey Çirkin kəndi vardır. Xalqımızın soykökündə qədim oğuz eli olan Çirkinli tayfasının öz yerivardır. Tarixçi Rəşidəddinin “Qəhrəman tayfa” adlandırdığı çirkinlilərlə tarixsəhifələrində monqol-tatar etnonimləri (xalq, tayfa, tirə, nəsil adları) sırasındaqarşılaşırıq(1,112).
Belə ki, Çirkin tayfası Oriyat, Suqayıt, Tanqit, Corat, Küngüt, Zununtayfaları kimi monqol yürüşündə iştirak edən xalqlardandır. Hazırkı dövrdə göstərilən tayfaların adları kənd adlarımızda hifz olunmaqdadır. Türkiyə ərazilərində də rast gəlinən Çirkinli adı yanlış anlaşıldığından dəyişdirilmiş, bu zaman adın “xoşagəlməz” mənasının əksinə olaraq onu “xoşagələn” adlarla əvəz etmişlər: Çirkinli (Ərzurumda) yeni adı: Bahçalı(Bağçalı), Çirkinli (İzmir) yeni adı Şirincə və ya Şirinyer (2,230) .
Qazaxıstanda(Çimkənd vilayəti) da bu addan imtina etmişlər. Yeni adı Kızıl Kışlakdır.Çirkinli-Çeşməli əvəzlənməsi Azərbaycandakı ad dəyişmələrinin acı təəssüflər doğuracaq faktlarından biridir. Xalqın tarixinə və onun mənşəyinin öyrənilməsinə etina etməyən vəzifə sahiblərinin gözlərini yumaraq qol çəkdikləri belə qərarlar tariximizi kasadlaşmasına və saxtalaşdırılmasına da gözüyumulu razılıq demək idi.
Minə xanım Təkləl
1. Гейбуллаев Г. К происхождении некоторых этнотопонимов Азербайджана
(Сумгаит, кункут, джорат, ориат, тангид, чиркип). Доклады АН АЗЕРБ. ССР, 1975,
№2,с.112.
- Mehmet Eröz. Atatürk. Milliyyetçilik. Doğu Anadadolu. İstanbul, 1987 s. 230.
