Koronavirusla mübarizə və bununla əlaqəli qlobal peyvənd prosesi medianın diqqət mərkəzində olmaqda davam edir. Bunda məşhur bir rol, müəyyən istehsalçılardan müəyyən ölkələrə peyvənd tədarükünün pozulması ilə əlaqəli çoxsaylı qalmaqallar tərəfindən oynanır. Eyni zamanda, digər ölkələr növbədənkənar peyvənd alır.
12 martda UNICEF (Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Uşaq Fondu) rəsmiləri bu günlərdə Gürcüstanın COVAX sistemi ilə AstraZeneca-SKBio (Koreya Respublikası) tərəfindən istehsal olunan 43.200 doza AstraZeneca/Oxford peyvəndinin ilk partiyasını alacağını açıqladı. Gürcüstan mediasının yazdığına görə, bu partiya artıq martın 13-də Tbilisi Beynəlxalq Hava Limanına gətirildi.
Rəsmi məlumata görə, hökumətin həftə sonu ölkənin bütün bölgələrinə peyvənd paylayacaq, peyvəndlərin martın 15-də başlaması planlaşdırılır. Peyvəndlər hökumətin müəyyən etdiyi prioritet qruplar daxilində həyata keçiriləcək. İlk öncə tibb işçiləri vaksinasiya olunacaq. 43.200 dozadan ilk doza üçün tam istifadə ediləcək. Bu qərar növbəti 86.400 dozanın aprel ayında veriləcəyi və enjeksiyonlar arasında tövsiyə olunan aralığın 8 və ya 12 həftə arasında olması barədə məlumatlar əsasında qəbul edildi.
Önümüzdəki həftələrdə Gürcüstan AstraZeneca-dan 129,600 doza alacaq. Bu yaxınlarda UNICEF-dən hökumətdən mart ayının sonlarında göndəriləcəyi gözlənilən Pfizer-BioNTech peyvəndinin alınmasında dəstək istəndi.
“Bu gün COVID-19 peyvəndlərinin ilk partiyasının gəlməsini gözlədiyimiz Gürcüstan üçün tarixi bir gündür. Gürcüstan UNİCEF, ÜST və GAVI (Vaksinlər və İmmunizasiya Qlobal İttifaqı) kimi digər tərəfdaşlarla birlikdə hökuməti dəstəkləməkdən məmnundur. Uşaqlar pandemiyadan ciddi şəkildə təsirlənmiş və vaksinasiyanın təhlükəsiz və tam istifadəyə kömək edəcəyini çox ümid edirlər. Eyni zamanda əl yuma, fiziki məsafədən uzaqlaşdırma və maskaların istifadəsi kimi qoruyucu tədbirlərə riayət etməyə davam etməliyik”, – UNICEF nümayəndə köməkçisi Emi Klensi deyib.
Məlum olunduğu kimi, Azərbaycan keçən il COVAX platformasına qoşulan ilk ölkələrdən biri oldu. Bununla yanaşı, virtualaz.org-un yazdığı kimi, 3 martda Azərbaycan İcbari Tibbi Sığorta Agentliyi (AİTSA) xüsusi bəyanat yayaraq, COVAX vasitəsi ilə Azərbaycana peyvənd tədarükünün pozulduğunu bildirdi. “COVAX təşəbbüsü çərçivəsində Azərbaycana müvafiq peyvənd verilməsi vədi bu günə qədər yerinə yetirilməyib. Bu yaxınlarda COVAX-dan alınan məktub yaxın zamanlarda Azərbaycana müvafiq peyvəndlər verə bilməyəcəklərini bir daha təsdiqlədi”, – izahatda deyilir.
Bu münasibət ən azı çaşqınlıq yaradır. Nə üçün ölkəmizdən daha gec müraciət edən bəzi ölkələr peyvəndi daha erkən alır?
Bəli, ÜST-nin ötən gün yayılmış açıqlamalarına görə, 432 min doza AstraZeneca peyvəndi Azərbaycana güman ki, gətiriləcək. Lakin bu yalnız yaxın 180 gün ərzində həyata keçiriləcək. Azərbaycan Nazirlər Kabinetinin verdiyi məlumata görə, Azərbaycan İcbari Tibbi Sığorta Dövlət Agentliyi ilə GAVI ALLIANCE arasında imzalanmış 18 sentyabr 2020-ci il tarixli (!) dərman tədarükünə dair müqavilə əsasında 432 min doza COVID peyvəndi İsveç şirkəti AztraZeneca-dan 180 gün gün ərzində Azərbaycana çatdırılmalıdır. Və qonşu Gürcüstana tədarüklər artıq başlayıb. Və sözün əsl mənasında sabah vaksinasiya başlayacaq.
Bu vəziyyətdə qonşu dövləti qətiyyən günahlandırmaq istəmirik, çünki azərbaycanlılar qardaş Gürcüstan millətinin sağlamlığına olan təhlükəni ölkələrindəki pandemiya qədər ağrılı bir şəkildə qəbul edirlər. Sonda istənilən dövlət öz xalqının maraqlarını mümkün qədər qorumağa çalışır. Buradakı iddialar vaksinasiyanın bərabər və ədalətli paylanmasına ehtiyac olduğunu bildirən, lakin əslində bədnam ikili standartları tətbiq edən beynəlxalq təşkilatlara qarşıdır. Öz parametrlərini həyata keçirə və göstərilən prinsiplərə uyğun hərəkət edə bilmədiyi təqdirdə, artıq qeyd olunan COVAX platformasını yaratmağa nə üçün narahat olursunuz? Təşəbbüsün əsas məqsədi maksimum əhatə dairəsi üçün bütün ölkələrdə mümkün qədər bərabər qlobal aşılamanın aparılması idi. Axı, elm adamları vaksinasiyanın müvəffəq olması üçün virusun yayılması dayanmadan dünyadakı insanların 65-70% arasında immunitet olması lazım olduğunu dəfələrlə söyləyiblər.
Lakin təqdim etdiyimiz nümunədə və digər oxşar hallardan göründüyü kimi, əvvəlcə qoyulmuş hədəf indi olduqca xəyalpərəst bir ilğım kimi görünür. Və hamısı ayrı-ayrı dünya güclərinin egosentrizmi və beynəlxalq təşkilatların boş səyləri, daha doğrusu öz güclərini və vəzifələrini həyata keçirə bilməmələri sayəsində.
Vəziyyət olduqca çətindir və təkcə iqtisadi potensialı sayəsində millətin təhlükəsizliyini və sağlamlığını təmin etməyə qadir olan ölkəmiz üçün deyil. Ancaq Azərbaycandan fərqli olaraq, bütün ölkələr bunu təkbaşına edə bilmirlər. Təsadüfi deyil ki, 31 yanvarda İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının onlayn sammitində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev üzv dövlətlərin BMT İnsan Haqları Şurasında Qoşulmama Hərəkatı adından bir qətnamə layihəsi ilə çıxış etmək planlarını elan etdi. Koronavirus peyvəndlərinə bərabərhüquqlu girişin təmin edilməsinə dair bu qərar layihəsi artıq İnsan Hüquqları Şurasında Azərbaycan tərəfindən irəli sürülmüşdü.
Hələ də bütün dünya üçün, etibarlı gələcək üçün həlledici olan bu məsələnin ədalətli həllini gözləyirik.
Spartak Həsənov
