HƏYATIN İÇİNDƏN GƏLƏN ŞAİRİN VƏTƏN SEVGİSİ
(Afət Viləşsoyun yeni poetik toplusu haqqında)
Həyat məktəbi böyük olan şairin özü də böyük olur, öyrəndikləri reallıqdan gəlir, amma məişət qayğıları içində çabalamır, şəxsi dərd-sərini elin dərdinə çevirmir, əksinə, el kədərini şəxsi dərdi kimi yaşayır. Şair olmaq istək deyil, şeir yazmaq həvəs deyil, mayası vətən sevgisindən tutulan sözün mənası dərin olur.
Söhbətimə bu motivlə başlamağımın səbəbi var. İradəsinə, inadkarlığına bələd olduğum Afət Viləşsoy həyatın özündən gələn təblə yazıb-yaradan bir şairdir. Bir dəfə onun haqqında yazmışam, şeir kitablarını yetərincə təhlil etmişəm. 2004-2012-ci illərdə Afət xanımın 5 poetik toplusu işıq üzü görüb. Şeirdən şeirə, kitabdan kitaba inkişaf edən, təkmilləşən Afət Viləşsoyun yaradıcılığı haqqında Namiq Hacıheydərli, Fəridə Hacıyeva, Hafiz Hacıxəlil, Knyaz Aslan, Mirzə Yaşar Məmmədli və başqaları təqdimat məqalələri yazmışlar. Afət xanım təkcə şair kimi yüksək zirvələr fəth etməyib, o həmçinin elmi yeniliklərə imza atıb, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsinə yiyələnib. Bakı Dövlət Universitetində bakalavr, Bakı Slavyan Universitetində magistr təhsili alıb. Elmi işini BDU-nun dissertantı kimi yazıb. Gənc şair kimi 2011-ci ildə Prezident təqaüdünə layiq görülüb.
Afət xanımın elmi və pedaqoji fəaliyyəti də diqqət çəkir. AMEA-nın Folklor İnstitutunda böyük laborant kimi əmək fəaliyyətinə başlamışdır, BDU-nun nəzdində “Gənc istedadlar” liseyinin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimidir, həmçinin Bakı Dövlət Universitetində nitq mədəniyyətindən dərs keçir. Afət xanım Beynəlxalq və Respublika səviyyəli elmi konfranslarda maraqlı mövzularda çıxışlar edir, məqalələri xarici ölkələrdə çap olunur, onun xeyli elmi məqaləsi və tezisi müntəzəm olaraq elmi nəşrlərdə işıq üzü görür.
Bu yaxınlarda Afət Viləşsoyun “Mənim adım Vətəndir” (2019) adlı daha bir poetik toplusu işıq üzü görüb. Şeir və hekayələrdən ibarət bu toplu Afət xanımın özünə və oxucularına hesabatı təsiri bağışlayır. Kitaba ön söz yazan filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Sevinc İsa qızı Muğanna və sözardı yazan Prezident təqaüdçüsü Şəfa Vəli şeirlərdəki diqqət çəkən məqamları daha çox qabardır və Afət xanımın poetik yaradıcılığını təhlil edirlər. Afət Viləşsoyun yeni kitabında Vətən sevgisi üstünlük təşkil edən şeirlər yer alıb. Bunu şeirlərin adlarından da görmək mümkündür: “Cəbhələrdə”, “Bəxtinə köçkünlük yazılanlar”, “Məni sipər edin ayrılıqlara”, “Torpaq”, “Vətənə xor baxanlara” və sair şeirlərində Vətənə, onun hər qarış torpağına olan məhəbbətin şahidi oluruq. Afət xanımın şeirlərində Vətənlə bağlı məsələlər fərqli şəkildə qoyulur:
Atəşkəs istəmir bu Vətən oğlu,
Ən isti muraddır qan cəbhələrdə.
Susdurub kəsəndə yad səsimizi,
Qılınc saxlamasın qın cəbhələrdə.
Yaxud:
Dərdi dərman bilmir, nə dava bilmir,
Pisi qarışdırır, nə yava bilmir,
Qaçqın arzuları yurd-yuva bilmir,
Fələk, bu adamı evinə apar.
Yoruldu əlindən hər küçə, hər künc,
Dəcəl qismətindən qaçaq oldu dinc,
Tufandan təpər al, qasırğadan güc,
Külək, bu adamı evinə apar.
Afət xanım Vətənə xor baxanlara deyir ki, bu sevgini qəlbində böyütmürsənsə, dilinə güc verib, “Vətən, Vətən” demə. Vətəndən uzaqlarda öz balasını yad dildə tərbiyə edən, vətən üçün darıxmayan insanlardan bu torpağa haray yoxdur. Torpağı gərək ürəkdən sevəsən, onda bu torpağın yolunda şəhid olmaq da səninçün şərəf sayılar:
Şəhid-şəhid xatirəmi
Çiçək-çiçək qurutdum.
Həsrətimi, nisgilimi
Torpaq altda gizlədim –
Torpaq üstdə qorudum.
“Əsgərəm, şəhidəm ön cəbhələrdə” deyən xanım şairin bu çağırışı bir örnəkdir. Bu mövzuya yana-yana müraciət etməsinin bir səbəbi də doğma əmisinin Qarabağ savaşlarında şəhid olmasıdır.
Günümüzün problemləri də Afət xanımın şeirlərində poetik şəkilddə dilə gəlir. dünyaya göz açdığı dağların sazağını dözən şair şəhər soyuqluğunda üşüyür. Arzuları insanların gözündə qoyan şəhər mühiti ona ümid bağlayanlara duman “daddırır”, çən “içdirir”:
Hansı dalanında sevinc gizlənib?
Hər tinə, bucağa baxıb gəlmişəm.
Məzar daşlarından baxan üzlərdən
O kəndi gözümə sıxıb gəlmişəm.
Məni sipər edin ayrılıqlara,
Əlimdə, qolumda bənd gəzdirirəm.
Ölsəm də şəhərli ola bilmirəm,
İçimdə bir dünya kənd gəzdirirəm.
Bu həsrət bitən deyil, buna görə də arzusu ürəyində “tən yarı qalan” şair bir gün doğma yurda dönəcəyi ümidiylə yaşayır. Bu mənada anasına yazdığı şeirin təsiri daha böyükdür:
Qapını açıq qoy, bəlkə də gəldim,
Payız pəncərəni bağlama, ana.
Xəzəl duruşumçun, buz baxışımçın –
Bu görkəmim üçün ağlama, ana.
Afət Viləşsoyun yeni kitabında “Bir günlük şahzadə və ya təsadüfi təmizlik”, “Qırmızı termos” və “Gilənar” adlı üç kiçik hekayəsi də yer alıb.
“Mənim adım Vətəndir” deyən şairin yeni poetik toplusunun da digər kitabları kimi uğur qazanacağına inanırıq.
Bilal ALARLI HÜSEYNOV,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
