Hər bir yazıya başlıq seçmək işin əsas qayəsidir. O baxımdan ki, başlıq fikrin açarı, fikir yazının idarəedicisi, oxucunu sətir-sətir daşıyan, maraq yaradan, eyni zamanda marağına səbəb olacaq, ona yeni ruh, xoş ovqat yaradan duyğulardır…
İnsanlıq elmini bilən kamil düşüncə sahibləri, hər zaman sözə yüksək dəyər vermiş, sözün təsir qüvvəsini güclü bilmiş, onun qüvvəti sayəsində bəzən çox alınmaz qalaları fəth edə bilmişlər. Bu sözlər, onların ifadə etdikləri kəlamlar da tarixə köçmüş, bu günümüzdə də zərb-məsəllər, müdrik ifadələr kimi işlədilməkdədir. Həm tariximizi yada salmaqda, həm də ruhumuza işlətdikcə yeni ovqat bəxş edən, yolumuza işıq salan aydınlıq kimidir bu sözlər. Necə ki, meyarı insan olan ədəbiyyat insanı saflaşdırmaq üçündür…
Çox uzaqdan başladım deyəsən… Bu, yaradıcılıq deyilən bir çeşmə də var ki, ondan bir damlası insana yaxın olanda, elə hey istəyirsən ki, nəsə deyəsən, yazasan…Yox, elə deyəsən ki, sözünün işığı hiss olunsun oxucunun gözlərində, rayihəsi qəlbini bürüsün, uzun zaman ətri getməsin qəlbindən. (Yoxsa … oxumazlar ki… ) Bax, o zaman deyərsən ki, mən yaradıcı insanam. Əsl yaradıcı, yaratdığının gözəlliyinin dərinliyində gizlədər oxucusunu, gizlədər ki, uzun əsrlər, qərinələr oxucusu azalmasın. Bəli, böyük Nizami, dahi Füzuli, filosof Nəsimi və s. minlərlə Vətən ruhunu daşıyan, ölməzlik nümunəsi olan şəxsiyyətlər kimi…
İnsan da çox qəribə, mürəkkəb məxluqdur. Gəncliyimdə güşünürdüm ki, insan yazdıqların necə üzə çıxarar, axı, bunlar ruhunla üzbəüz söhbətindi, qəlbinin hər kəsdən sirli düşüncəsidi qələmə aldıqların…İndi isə, düşünürəm ki, düşncələrini paylaşmaq gözəldir. Əlbəttə ki, onların tərəfdarı da olar, rəqibi də… hər halda düşüncələr də mübarizə aparmalıdır…Doğruluq, gözəllik yolunda. Axı, dünyanı müharibələr deyil, gözəllik xilas edəcək…Ruhu şad olsun, ustad Hüseyn Cavid necə deyirdi?
“Kəssə hər kəs tökülən qan izini,
Qurtaran dahi odur Yer üzünü!”
Bəli, Yer üzünü qanlardan, xilas edə biləcək dahi hələ ki, doğulmayıb. Görünən o ki, insanlıq nə qədər inkişaf etməlidir ki, insan kamilliyi bəşər nəslinə öz övladı kimi yanaşsın, sevə bilsin, irqlərə bölmədən qucaq aça bilsin…
Bəşər nəslindən, tarixindən demişkən, ötənlərin izini gəzirik daima. İnsan yaşa dolduqca, sanki, qəribsəyir keçmiş üçün, maraq dünyamızda onların həyat tərzi, yaşanmışlar düşündürür insanı…Adət-ənənələrimizin çırağında gəzirik ən ulu babamızı…(Kim neçə babasını tapa bilərsə…)
Bax, bu yerdə, soraq axtardığımız məqamda, gərəklidir mənbələr, hava kimi, su kimi, nəfəs kimi, qidamızdır kitablar. Onun müqəddəsliyini çarəsiz qalıb səhifələrində gözlərini bütün ruhuyla, varlığıyla gəzdirənlər bilər. O elə bir sərvətdir ki, insana insanlığını, uşağa ulularını, kökünü, ahıla gəncliyini xatırladır…Onun geniş ucalığını bir fikirdə anlatmaq kasadlıq olardı məncə. Hər səhifəsində min aləm olan bu sərvət bu gün daha çoxdur deyə bilərik. İnkişaf və tərəqqi şəxsi kitabxanaların, elektron məlumat bazalarının yaradılması üstünlük təşkil edir müasir dövrdə. Amma, bir də var ki, əsrlərdən nəsillərə yadigarı, mirası qorumaq, yaşatmaq. Yaddaşlardan süzüləni vətəndaşlıq ruhuyla səsləmək, mühafizə etmək, yaşatmaq. Bacarırsan yaşat-deyirlər.
Yadımdadır ki, tələbə olarkən müəllim mənə “Azərbaycanda hansı kitabsaxlayıcılar var?”-deyə, sual edəndə, beynimdə o anda yurdumuzun talan olunması, sərvətlərimizin daşınması kimi ağır düşüncələr necə kövrəltdisə, mən:
-Azərbaycanda kitabsaxlayıcı olmayıb, müəllim, olsaydı “Kitabi Dədə Qorqud”un əlyazması Drezdendə olmazdı”-demişdim…Bəli, o dünənimiz, bu günümüzdə də əsir yurdlarımız…Ağrılı-acılı qismətin varmış, Vətən. Sən nə qədər zənginsən! Sən, nə qədər tarixsən! Daşısalar da, yağmalasalar da sən gözəlliyini qouyursan, qartal qanadlı Azərbaycanım. Vüqarım, Ucalığım!
Əsrlərin üzərindən arxaya, keçmişə baxırıq. Yurdumuzda kitabxanalar saraylarda, məscidlərdə yerləşirdi, bir də alimlərin, böyük şairlərin şəxsi kitabxanaları idi. Xalqın çox böyük hissəsi bu xəzinədən məhrum kimi idi əlbəttə. Bu sahədə ən böyük xidmət sonrakı zamanlarda tarixin yaddaşında qızıl xətlə xidmətləri yazılan Şah İsmayıl Xətainin dövründə olmuşdur.
Xalqını varlığıyla sevən, onun bütün milli gözəlliklərini qoruyub saxlamağa çalışan Şah İsmayıl Xətai öz hakimiyyətinin ilk dövrlərində bu sahədə fərman imzalayaraq ən layiqli otaqları kitabxana üçün ayırmışdır. Daha sonra isə Ərdəbil şəhərində babası Şeyx Səfinin şərəfinə ucaltdığı məqbərədə kitabxana yaratmışdır. Tarixi mənbələrdən məlum olur ki, bu kitabxana Şərqin ən böyük, zəngin kitabxanalarından olmuş, XIX əsrin ilk 20 ilinə qədər fəaliyyət göstərə bilmişdir. Lakin, Dədəm Qorqud demişkən “qara donlu kafirlər” imkan verməmiş, istilalar, talanlar, ilhaqlar sərvətimizi dağıtmış, zamanla oğurlanmış, ən zəngin məlumatlar əvvəlcə Tiflisə, daha sonra isə Pyotr şəhərinə daşınmışdır.
Bir sənət var – hər sənətə yol tapar,
Ömrə mayak, Günəş nuru paylayan.
Bir sənət var – yaşı qədim, ölməyən,
Ayaq açan hər kəsə olar həyan.
Kitabxana! Kitab evim — sərvətim,
Səndən qeyri varmı, de, varlı yerim?
Tək yoldaşsan bəşər səyyahı üçün,
Qucağında danışır planetim.
Bir açarsan müşkül olan hər işə,
Səndən alır məsləhət hər yol, peşə,
Gəlməyəsən heç namərdin nəfsinə,
Baş tacısan, bənzərin var günəşə.
“Kitab evim”, ətrin bənzərsiz sənin,
Ötüb keçən keçmişimdir ləçəyin,
Boylanarkən “Dədə”- deyib sələfə,
Tapdığımz gövhərlərdir dəyərin!
Bədirə Rza Həsənqızı
(ardı olacaq)…
