Ekspertlər qardaş ölkəyə hücumun səbəblərindən danışdılar
NATO-nun Norveçdə keçirilən şərti təlimləri zamanı şərti düşmən hədəfi kimi seçilən lövhədə Türkiyə Cümhuriyyətinin qurucusu Mustafa Kamal Atatürkün rəsmi və Türkiyənin indiki prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın adının yerləşdirilməsi Qərblə Türkiyə arasında uzun müddətdir yaşanan gərginliyi bir qədər artırıb. Xəbər verildiyi kimi, Türkiyə NATO təlimlərində iştirak edən hərbçilərini geri çağırıb. Norveç və NATO baş vermiş hadisə ilə bağlı Türkiyədən üzr istəyib Atatürkün şəklini, Ərdoğanın adını hədəf lövhəsinə daxil edən zabiti vəzifəsindən kənarlaşdırsa da, gərginlik davam edir.
Türkiyə bəyan edib ki, hədəfdə əslində Türkiyə Respublikasının qurucusundan, prezident Ərdoğandan qat-qat çox, Türkiyə Cümhuriyyətinin özüdür, türk milləti və onun qüruru, dəyərləridir. Bu isə bağışlanmazdır və Ankara Cümhuriyyət Prokurorluğu üzr istənilməsinə rəğmən, məsələ ilə bağlı cinayət işi başladıb.
Siyasi ekspertlər də hesab edir ki, əslində hədəf Türkiyə iqtidarıdır. Türkiyəni hədəfə alan güclər Ərdoğanı, AKP iqtidarını sadəcə, bəhanə edirlər. Ərdoğan iqtidarı olmasa belə, Türkiyəyə qarşı qurulan oyunlar davam etdiriləcək. Ekspertlərin fikrincə, NATO, ABŞ və Avropa çalışır ki, Türkiyə “soyuq savaş” dövründəki “ikinci sort” dövlət statusuna qayıtsın. Bundan ötrü 2016-cı ilin iyulunda qardaş ölkədə arxasında Qərbin dayandığı uğursuz hərbi çevriliş cəhdinə də getdilər. İndi isə guya Ərdoğanı hədəf seçməklə əslində sözünün çəkisi böyüməkdə olan Türkiyənin ürəyini nişan alıblar. Lakin bu zaman onlar qardaş ölkənin hətta NATO-nun hərbi cəhətcə iki qüdrətli dövlətindən biri olmasını nədənsə unudurlar.
Politoloq Elxan Şahinoğlu hesab edir ki, NATO təlimində qeydə alınan bu hadisə təsadüf deyil: “Düşünmürəm ki, bu, hansısa sıradan bir zabitin özfəaliyyəti, yaxud təsadüfdür. Əvvəllər hədəf kimi Ərdoğan seçilirdisə, indi birbaşa Türkiyə Cümhuriyyətinin qurucusuna qarşı hörmətsizlik edilib. Xatırlayıram ki, Ərdoğanla bağlı belə hallar olurdu ki, şəklini qoyub deyirdilər ki, bunu neytrallaşdırmaq lazımdır. Düzdür, NATO baş katibi Türkiyədən üzr istəyib, günahkar zabitin cəzalanacağını deyib. Amma bu hadisə bir daha göstərir ki, Qərbdəki müəyyən dairələrin Türkiyəyə qarşı münasibəti çox mənfidir. Və burada söhbət təkcə Ərdoğandan, onu qəbul etməməkdən getmir artıq. Baş verənlər ondan xəbər verir ki, Avropada bütövlükdə Türkiyəyə qarşı nifrət var. Avropa kürdlərə, PKK-ya qoyun açıb, ABŞ Türkiyədə 250-dən çox insanın öldürülməsinə səbəb olan Güləni saxlayır, Suriyada Türkiyəyə qarşı olan terrorçu qruplaşmaları dəstəkləyir. Sonra da deyirlər Türkiyə niyə Rusiya ilə yaxınlaşır”.
Politoloq Natiq Miri bildirdi ki, hədəf əslində Türkiyə dövlətidir: “Ərdoğan hakimiyyətdə olmasa belə, Türkiyəyə bu tip hücumları təşkil edəcəklər. Hədəfin Türkiyə deyil, məhz Ərdoğan olduğunu, Ərdoğan hakimiyyətdən gedərsə düşmənlərin Türkiyədən əl çəkəcəklərini düşünənlər siyasətdən bixəbər olanlardır. 30 ildən artıqdır Türkiyəyə qarşı bir PKK problemi yaradılıb. Məgər o zaman Ərdoğan faktoru var idi? Son bir neçə on illiklərdə Türkiyənin daxilini qarışdırmaq, Türkiyəni sarsıtmaq və təzyiq mexanizmlərini saxlamaq üçün bu ölkəyə qarşı terrora hər cür dəstək verilir. Dünya siyasətinə hökm edən güclər Türkiyədən cızdqıları dairədən çıxmamasını tələb edir. Türkiyə dövləti isə onların cızdığı dairədə sıxılıb qalmaq istəmir. Ərdoğan bir lider olaraq ölkəsinin bir həqiqi müstəqil dövlət olmasını istəyir. Təkcə sözdə deyil, əməldə buna xeyli dərəcədə nail olub. Ərdoğanın sayəsində Türkiyənin silah arsenalının 80 faizə yaxını artıq Qərbdən alınmır, məhz Türkiyənin özündə istehsal edilir. Qərbi, NATO və ABŞ-ı narahat edən bunlardır. Türkiyə artıq keçmişdə olduğu kimi Qərb tərəfindən idarə olunan bir ölkə deyil. Türkiyə onun üçün qurulan dairələrdən kənara çıxaraq öz təhlükəsizliyini təmin etmək üçün çox ciddi geosiyasi qərarlar verməklə bütün proseslərə müdaxilə edir. Dünya güclərinə sübut edir ki, Türkiyənin daxil olduğu regionda heç bir prosesi Türkiyəsiz həll etmək mümkün deyil. Artıq bu gerçəklik regionda marağı olan bütün güclər tərəfindən qəbul olunmaqdadır. Biz bunu Suriya və İraqda gördük. Artıq həm Rusiya, həm İran, eyni zamanda yaxın Şərq ölkələri, hətta ABŞ belə Türkiyənin ciddi geosiyasi faktor olduğunu qəbul etməkdədir. Sadəcə olaraq mümkün olduğu qədər çalışırlar ki, Türkiyəni heç olmasa bundan artıq böyüməyə imkan verməsinlər. Yəni problem Ərdoğanın hakimiyyətdə olması deyil. Sabah Ərdoğan iqtidardan getsə belə, müstəqil siyasi xətt yürüdən Türkiyəyə qarşı basqılar yenə davam edəcək”.
Politoloq Qabil Hüseynli də hesab edir ki, hədəf Türkiyə dövlətidir və Ərdoğan iqtidarı getsə belə, Türkiyəyə qarşı oyunlar dayandırılmayacaq: “Hər kəsə aydındır ki, təzyqilər, aşağılayıcı addımlar, terror aktları Türkiyə dövlətini sarsıtmaq üçündür. Ola bilsin ki, indiki Türkiyə iqtidarı müəyyən məsələlərlə bağlı addımlarda səhvə yol verib və verir. Amma şübhəsiz ki, bu gün Türkiyədə indiki iqtidar yox, koalisiyon hökumət olsaydı belə, Türkiyəyə qarşı qurulan bu sui-qəsdlərin, təzyiqlərin qarşısını zərrə qədər də ala bilməzdi. İndiki iqtidar, xüsusilə də prezident Ərdoğan çox ciddi şəkildə mübarizə aparmaq qabiliyyətinə, imkanlarına malikdir. Ölkə əhalisini lazımi ovqatda saxlamağı da bacarır. Bütün bölücü, separatçı, terrorçu qurumlara qarşı ordunun da vasitəsilə mübarizə aparır. Təzyiqlərin və terror aktlarının Ərdoğanın siyasətinə etiraz olaraq həyata keçirildiyi barədə iddialar Türkiyə xalqını iqtidara qarşı qaldırmaq, ölkənin daxilində əlavə siyasi gərginliklər, hakimiyyətsizlik yaratmaq məqsədi güdür. Qəsdən vətəndaşlarda rəy yaratmaq istəyirlər ki, ölkənin xarici təzyiqlə üz-üzə qalması Ərdoğan iqtidarına görədir. Bu rəyi yaradıb xalqı iqtidara qarşı qaldırmaq istəyirlər”.
Politoloq qeyd etdi ki, İkinci Dünya müharibəsindən sonrakı soyuq müharibə bitib, yeni dünya düzəninin qurulması prosesi gedir və bu, çox ağrılı gedir: “Soyuq müharibədə qalib gələn dövlətlər öz liberal qlobal sistemlərini qurmaq istəyirlər. Türkiyə soyuq müharibə dövründə tutduğu mövqe, beynəlxalq münasibətlər sistemində tutduğu yerlə indi razılaşmaq istəmir. Geopolitik, geostrateji, geoekonomik baxımdan gücləndiyini hiss edir və uduzduğu coğrafiyaya yenidən dönmək istəyir. Təbii ki, bu da yeni dünya düzəni quranları qane etmir və ona görə Türkiyəyə qarşı hücum siyasəti aparılır. Düzən quranlar çalışırlar ki, hərəni öz yerində oturtsunlar və özlərinə tabe etdirsinlər. NATO tərəfindən Türkiyəyə qarşı atılan addım həm də Türkiyənin Rusiyadan S400 raket kompleksini almaq istəyinə, Rusiya ilə yaxınlaşmasına olan təpkidir. İstəyirlər ki, Türkiyəni yerində oturtsunlar. Türkiyə də əvvəlki yeri ilə razılaşmaq, barışmaq istəmir. Məsələnin mahiyyəti bundan ibarətdir. Avropa, NATO, ABŞ prezident Ərdoğanı bəhanə edərək əslində Türkiyəyə hücuma keçiblər. Məqsəd Türkiyəni soyuq müharibə dövründə olduğu kimi kənardan idarə olunan bir ”dövlət” halına gətirməkdir”.
Etibar SEYİDAĞA
