Tarixi keçmişimizə və dilimizin kökəninə baxış, bir inqilabdı
Onunla bir neçə dəfə söhbət etdik. Açığını deyim ki, hər dəfə özünün tədqiqat əsəri barədə etdiklərini həyacanla danışdıqca ləzzət alırdım. Bu günkü gənci belə görəndə yaşamaq istəyirəm. O, az iş görməmişdi. Bir gənc olaraq ömrünün 20 ilini tarixçilərimizin, dilçilərimizin görmədiyi, dəfələrlə toxunsalar da sonda əsl həqiqəti üzə çıxarmaqdan belə çəkindikləri bir elmin sirlərini bizə açmışdır. Daha doğrusu oğurlanmış, yağmalanmış dilimizi, dilimizdəki sözlərin keçmişini bizə qaytarmışdı. Necə bir bəlalı millət olduğumuzu yenidən dilə gətirmişdi. Sübutlarla, dəllilərlə. Bir müəllif kimi tarixçilərimizə ünvanladığı fikirlərindəki iradlarında da həqiqət var idi. Onun buna tam haqqı çatırdı. Əfsuslar ki, adını dilçi alim qoyanlarımız bu işə böyük bir qələbə kimi baxmaqdansa, boyun qaçırmaqdan belə çəkinməmişdilər.
Hər birimizə gün kimi aydındır ki, türkün tarixi keçmişi heç bir zaman yazılmamışdır. Qədim tarixi 670-ci ildən, yəni bünövrəsi eramızdan əvvəl birinci min illikdən qoyulan türklərin 740-cı ilə qədərki dövrü haqqında tarixi kitablarda rast gəlinməyib. Əslində bir dərslik kimi yazılmalı və bu günkü nəslə çatdırılmalıydı. 70 illik tarixdə türklərlə ərəblərin arasında güclü savaşlar baş vermiş,qırğınlar törədilmişdir. Ərəblər dəfələrlə türkləri qanına qəltan etmiş, neçə min türkün başını kəsmişlər. Onların bu mübarizəsinin son illərində Türküstanı işğalı 680 –ci ildən 740-cı ilə qədər davam etmişdir. Müəllifin bu tarixi xronlogiyanı yazmaqda məqsədi ondan ibarətdir ki, hər zaman işğalçı olan ərəb hakimiyyəti türklərə qarşı amansız olmuş, onu sıxışdırmaq və yer üzündən silmək məqsədi daşımışdır. Müəllif bir faktı da diqqətimizə çəkərək qeyd edir. Ərəb hakimiyyəti dövründə Əməvilər sülaləsi Məhəmməd peyğəmbərin nəvəsi Həsəni zəhərləyib, Hüseyni Kərbala çölündə qətlə yetirmişlər. Peyğəmbər nəvələrini qətlə yetirən ərəblər müqəddəs din olan İslamı necə təmsil edə bilərdilər?!
Bəli, islamın adından istifadə etmək islamı təmsil etmək demək deyil. Ümumiyyətlə, tarixi mənbələrdən mən də rast gəlmişəm ki, Məhəmməd Peyğəmbərimiz əslən türk olub. Baxın bu qanlı olaylar heç bir tarixi kitablara hətta dini kitablara da salınmadığı üçün çox şeydən xəbərsiz millətik. Bu kitab müəllifi çox hadisələri, gizli məqamları, sirli dünyamızı üzə çıraxmağa cəhd etdi. Mənə elə gəlir ki, biz qiymət verməsək də Türkdilli dövlətlər bu kitaba əsl qiyməti verəcək. Keçək əsas məsələyə…
Dil ünsiyyət vasitəsi kimi ancaq insanlara aid olaraq, özündə məzmun və eyni tip səslənmə (yazılış) qaydaları daşıyan şərti sistemdir. O, yalnız ünsiyyət vasitəsi deyil, dünya haqqında təsəvvür yaradan həm də təbii intellektual sistemdir. Hər bir dil ayrılıqda dünya haqqında bilik, dünyanı görmək və anlamaq üçün vasitədir. Dilin nə qədər güclü olması onun keçmişi və millətin intellekti ilə bağlıdır. Elə dil var ki, güclü olsa da onu öyrənmək çətindir. Türk dili isə həm güclü, həm də zəngin dil olmaqla asan və tez öyrədilən dildir.
Müəllifin qeydlərinə əsaslanaraq hələ XVI əsrin sonlarında formalaşmış Azərbaycan-Türkiyə türkcəsində çağdaş dilmizin əsas lüğət fondu yaradılmşıdır. Tarixi-siyasi proseslər zamanı dilimizdə olan və leksik mənasını itirən bəzi sözlərimiz iflasa uğrasa da, son on min illik dövrlərdə köklü sözlərimizin bir çoxu aşkarlanaraq yenidən bərpa olunmuşdur.
R.Tahiroğlu türk tariximizin bu günə qədər sürüklənən keçmişini, dilini və dini kökənlərini elmli dərəcədə izah etməklə unudulmuş keçmişimizi bir daha özümüzə tanıtmağa çalışmışdır. Əslində başı bəlalı türkçülüyümüzün saxtalaşdırılmış tarixi və yağmalanmış dili bu gün də qaranlıq qalan tarixi fazciələrimizdən biridir. Bu faciəni bizə yaşadan imperiyalarnın hələ yaşadacağı çox şey var. Sadəcə onu görmək və anlamaq dərəcəsindən hələ də uzağıq. Sovet rəhbərliyi tərəfindən türk dilinə qadağa qoyulması, antitürk təbliğatı aparması nəticəsində bir çox türkoloqlarımız, türkçü alimlərimizi faciəli surətdə qətlə yetirdilər. İmperiyanın bizə qarşı neçə min illiklərin “parçala, hökm sür!” siyasəti bu günə qədər də davam edir. Biz torpaqlarımızın və tariximizin hər zaman düz yazılmaması barədə az-çox bildilklərimizi dilə gətirsək də, onun haqqında əsl həqiqətin tələbində durmamışıq və dura bilməmişik. Əslində isə I Pyoturun dövründən saxtalaşdırılmış tariximizlə barışan bir millətik. Ancaq təkcə torpaqlarımızın deyil, onunla bərabər dilimizin başına gətirilən oyunlardan bəlkə də ya xəbərsiz olmuşuq, ya da yazmaqdan çəkinmişik.
Bu gün müstəqil bir ölkəyik. Sual olunur: -Bəs əsl tariximiz niyə yazılmır, bəs niyə arxivlər açılmır?! Elə isə onların açılması üçün hansı fikirlər səsləndirmişik?! Bunun zamana ehtiyacımı var? Yaxud bu gün bu işlərin çox faizini görən bir gəncin tapıntısında nələrin açıldığının fərqinə vara bilmirik?!.
Bəli, Rəşad Tahiroğlunun dilimizin, dinimizin kökənlərinin qədimliyi və yeniliyini mən inqilab hesab edirəm. Və mənə elə gəlir ki, bu inqilabdır. Bu inqilabı yaşadan gənc bir alimi alqışlamağa dəyər. Uzun illər Çar Rusiyasının dövründən vətənimizin başına gətirilən müsibətlər, bəlalar nəticəsində nə qədər işğala məruz qalmışıq. Pyotrun çirkin siyasəti millətimizin, türkçülüyümüzün, ölkəmizin məhvinə doğru yönəlmiş və bizi böyük itkilərə məruz qoymuşdur. Bundan başqa Azərbaycanı iki yerə Şimalı və Cənubi Azərbaycana parçalanmışlar. Şimali Azərbaycan Rusiyaya, Cənubi Azərbaycan isə İran şahlığına tabe edilmişdir. (Gülüstan (1813) və Türkmənçay (1828). Qədim İrəvan isə ermənilərin güclü surətdə köçürülməsi nəticəsində oranı özlərinə respublika kimi seçmiş, (təbii ki, rusların siyasəti idi bu da) sonralar adını dəyşidirərək Ermənistan qoymuşlar. Bütün bu parçalanmalar dilimizi, milliliyimizi də parçaladı. Dəfələrlə antitürk damğası ilə türkçülüyə qarşı soyqrım edilmişdir. Türkün qanına susayan düşmən xalqlar onun dilini, əlifbasını, bir çox kökənli sözlərini də başqalaşdrmışdır. Ta qədimdən daş abidələrə yazılmış sözlərin də türk mənşəli olduğu sübuta yetirilmişdir. Belə ki, Orxan Yenisey əlfbasının türk əlifbası olduğu tam subuta yetirilsə də avropalılar tərəfindən üzü köçürülmüş və öz adlarına çıxmışlar. Bütün bu sübutlar türk dilinin çox qədimliyini, tarixi keçmişini ortaya qoyur. Qəribədir sovet dönəmində “türkü məhv etmə siyasəti” bir çox sözlərin dilimizdən qoparılıb etnik qruplara bölünərək paylaşması da hiddət doğurur. Bunu müəllif düzgün olaraq 1926-cı ildə Bakıda keçirilən “Türkoloji qurultayın” anti-türk siyasəti olmasını da düzgün olaraq dilə gətirməsi əbəs deyil. Bu da bzim milli faciələrmizdən biridir.
Müəllifin toxunduğu məsələlərdən biri də qədim kitabxanalarımızın ərəblər, farslar, ruslar, ingilislər tərəfindən silinməsi, o cümlədən 1826-cı ildə rus qoşunlarının Təbrizi işğal edən zaman “Şah İsmayıl” kitabxanasını özləri ilə aparması, Babur şahın Hindistanda qurduğu imperiyanın ingilislər tərəfindən süquta uğraması və bütün türk izlərinin silinməsi, I və II Dünya müharibələrində türk xalqlarının, türk dövlətlərinin parça-parça olması kimi faktlar türkçülüyümüzə, dilimizə qarşı soyqrım deyildimi?!…
Məhz R. Tahiroğlu alimlərimizin istinad etdiyi mənbələrə əsaslanaraq tədqiqat apardıqları türk tariximizin, türk dilimizdə olan ilk sözlərin aşkarlanıb tapılması yolunda onun kökəninə gedib çıxmaqla bu yolda görüləsi işlərin labüdlüyünü irəli sürür. Müəllifin əsas ortaya qoyduğu məsələ:-Ön türk dilindəki sözlərin üç səsli yox, iki səsli sözlərdən formalaşmasıdır. Bu mənada “Ön türk dilinin iki səsli qrafikini” yaratmaqla inanılmaz bir nəticəni əldə etməsi göz qabağndadır. Türklərin min illərə sığmayan milli tarixi irsi, mükəmməl dili, həmçinin bir çox dinin inanc kökəni məhz bu dillə bağlıdlr. Ön türk dili təsadüfdən deyil, həqiqətdən isbat olunmuş etimoloji söz kökənləridir. Dilmiz dəfələrlə yağmalansa da, bu qrafik çox şeyrləri tam subuta yetirir. Genişmiqyaslı və iqdisadi dil kimi türk dilləri Ural-Altay dil qrupuna deyil, qədim keçmişi olan müstəqil bir dildir. Yəni Altay dil qruplarınln qohum dil kimi Ön-türk dilindən ayrılmış bir dil olması danılmazdır. Və gəldiyi qənaət odur ki, 20 min illik ön türk keçmişi yuxarıda dediyimz kimi silinmiş və həqiqətlər gizlədilmişdir. Dərsliklərdən də hər zaman rast gəldiyimiz fars dilli sözlərin bizim dilimizdə işlənilməsi dilimizin zəifliyini göstərməklə dilimizin zənginliyini kölgədə qoymuşdu. Amma bu qrafik sübut edir ki, sait və samit dəyişmələrini edərək türk mənşəli sözlərdən fars,ərəb, rus sözləri yaratmışlar. Məsələn bir fakta diqqət edək:
Məktəb sözü ərəbcədən alınıb, türkcə türkcəsindən bu sözün əvəzində oxu sözündən düzəldilmiş okul sözü işlədilir. Və ya müəllim sözünün yerinə öyrətmə sözündən öyrətmən sözü işlədilir.
Müəllif qəribə və yerində bir sual verir: İndi biz okul sözünü işlətsək dilimizə kənar sözmü almış oluruq?
Haqlı sualdı deyilmi? Biz türk olaraq nədən öz dilmizdə danışmalı deyildik?!
Ümumiyyətlə, hər cür şəkildə bizə sırınan sözlərin bu günə qədər bizə ayaq açması məhz bizim sözlərimiz kimi deyil, onların adıyla bağlılığı qəbul edilməzdir. Əgər başqa bir ölkədə bu işi gənc bir alim görsəydi onu ən yüksək ada- Nobel mükafatına layiq görərdilər. Əfsuslar ki, biz nəinki bu mükafatı layiq bilməyi, hətta unutqan keçmişimizi, qanlı tariximizi, yağmalanmış dilimizi, başqa ölkələrin sahib çıxdığı sözlərimizi özümüzə qaytaran bir gəncə qarşı ogey baxaraq ona şübhə ilə yanaşmaqdan belə çəkinmirik. Belə olan halda heç bir düşməni qınamıram. Məhz bu laqeydlyimizdi ki, bizim başımıza gətirilən oyunlar heç bir millətin başına gətirilməyib. Bir-birimizə qarşı olan ögey münasibətlərin, laqeydliyin acılarıdı ki, bu gün də onları yaşayırıq.
Mən həyacansız oxuya bilmədim bu kitabı. Bu barədə yazmağı özümə borc bildim. Amma tam təfisalıtı ilə kitab haqqında yazmaq çox böyük bir zaman tələb edir. Çünki bu adilərdən deyil. Tariximizin, dilimizin, dinimizin keçmişini bizə xatırlatmaqla milliliyimizi özümüzə qaytaran və bizi yenidən milli oyanışa sövq edən bir əsərdir. Belə kitablar orta və ali məktəblrdə təbliğat olunmalı, bizim keçmişdən indiyə qədər kim olduğumuzu indiki gəncliyə tanıtmalıdır. Əslində gecikmişik. Amma nə qədər gec də olsa itirlimiş vicdanları oyatmaq üçün bu kitab bir vasitədir. Bir xalqı məhv etmək üçün əvvəlcə onun dilini, dinini, tarixini məhv edirlər. Yarımçıq və parçalanmış dil, tarix isə heç bir millət üçün elm mənbəyi ola bilməz. Gələcək nəsili tam yetişdirmək üçün onlara hər şeyi kökündən başa salmaq lazımdır. Elə başa düşürəm ki, üç fəsillik bu kitab təhsil sahəsinə təqdim olunan ən böyük ərmağandır. Bu günkü təhsil sahəsində təbliğ olunan dərsliklərin çoxu yarıtmazdır. O cümlədən tariximiz haqqında hər şey üzdən yazılıb. Tarixi olmayan xalqın bu günü yoxdur. Keçmişi olmayan xalqın gələcəyi yoxdur. Bizim keçmişimiz var, amma onu gələcəyə çatdırmaq isə bu günkü təhsilimizin, ədəbiyyatımızın ən böyük təbliğat işidir. Gənc bir alimin gördüyü bu işlər, yazdığı bu əsər düşünürəm ki, öz yerini tapacaq və qiymətini alacaq. Mən bu sahədə uğurlu gələcək diləyirəm Rəsad Tahiroğluna.
Hörmətlə :Nəcibə İlkin(Filoloq, “Azad Qələm” qəzetinin “Ali Ziya” jurnalının baş redaktoru, Şair-publisist, Prezident mükafatçısı
