Ermənistanın Azərbaycana qarşı işğalçılıq siyasəti ekoloji terrorla da nəticələnib.
Müstəqil.Az xəbər verir ki, işğal altındakı torpaqlarımızın təbii resursları vəhşicəsinə istifadə edilib, transsərhəd çayların qəsdən çirkləndirilməsi nəticəsində ölkəmizin iqtisadiyyatına ciddi ziyan vurulub, o cümlədən yüz minlərlə əhali içməli sudan məhrum edilib, işğalçı qüvvə tərəfindən işğal olunmuş ərazilərdə su ehtiyatlarından qəsdən sui-istifadə münbit torpaqların eroziyası, torpaqların susuzlaşması və səhralaşmasına gətirib çıxardır.
Sərsəngin işğalının ekoloji nəticələri
Azərbaycan quraqlıq zonasında yerləşir və bu səbəbdən kənd təsərrüfatı 90 faiz dərəcəsində suvarmadan asılıdır. Bu baxımdan, Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsi də istisna deyildir. Ermənistan tərəfindən Azərbaycanın işğal edilmiş ərazilərdə strateji əhəmiyyət kəsb edən bir sıra iri iqtisadi obyektlər var. Bu obyektlər sırasında işğal altında qalmış su anbarlarından ən böyüyü olan Sərsəng su anbarıdır.
Tərtər çayı üzərində inşa edilmiş Sərsəng su anbarı 1976-cı ildə istifadəyə verilibdir. Onun ümumi su tutumu 565 milyon kubmetr, bəndinin hündürlüyü 125 metr, uzunluğu 555 metrdir. Su anbarı 120 min hektar ərazinin suvarılması üçün layihələndirilmişdir. Su anbarında gücü 50 MVt olan 2 ədəd turbindən ibarət su elektrik stansiyası (SES) quraşdırılıb. Tərtər çayının yığıldığı bu nəhəng su anbarının sağ və sol sahilindən çıxan magistral kanallar vasitəsilə Tərtər, Bərdə, Yevlax, Ağcabədi, Ağdam və Goranboy rayonlarının ümumilikdə 78 min hektar əkin sahəsi suvarılırdı.
Sərsəng su anbarının işğalı nəticəsində Tərtər çayı üzərindəki Suqovuşan su elektrik stansiyası, eləcə də Tərtər sağ və sol sahil suvarma magistral kanallarının 80 kilometr hissəsi, Tərtər, Bərdə, Yevlax, Ağcabədi, Ağdam (onun işğal olunmamış hissəsində) və Goranboy rayonlarının rayonlarında 60 min hektardan çox əraziləri uzun müddətdir ki, su ilə təmin olunmur. Qeyd etmək lazımdır ki, 68,3 kilometr uzunluğunda və mənbəyində 50 kubmetr tutumu olan Tərtər sağ sahil magistral kanalı tamamilə işğal altındadır.
Ermənistanın Azərbaycana qarşı hərbi təcavüzü nəticəsində Sərsəng su anbarı, 130 min hektar ərazini su ilə təmin edən və uzunluğu 6426 kilometr olan suvarma kanalları şəbəkəsi, 185 kilometrlik kollektor və drenaj kanalları, 1429 artezian quyusu, 539 hidrotexniki tikinti obyektləri, 220 su elektrik stansiyası, 88 nasos stansiyası, habelə ümumi həcmi 640 milyon kubmetr olan 8 su anbarı işğala məruz qalıbdır.
Ümumilikdə, 125,8 min hektar suvarılan torpaq ərazilər işğal edilib. Onlardan yalnız 25,3 min hektarı (20 faiz) Dağlıq Qarabağ bölgəsi, digər 100,5 min hektar isə aşağıda sadalanan rayonların payına düşür: Ağdam – 49,5 min hektar, Füzuli – 26,4 min hektar, Cəbrayıl – 12,5 min hektar, Zəngilan – 5,3 min hektar, Qubadlı – 5,3 min hektar, Kəlbəcər – 1,4 min hektar.
Beynəlxalq təşkilatlar Ermənistanın ekoloji terroruna qarşı
BMT Baş Assambleyasının 7 sentyabr 2006-cı il tarixli “Azərbaycanın işğal edilmiş ərazilərində vəziyyət” haqqında qətnaməsinə müvafiq olaraq, ATƏT-in ekoloji vəziyyətin qiymətləndirilməsi üzrə missiyası yanğınlar nəticəsində vurulmuş ekoloji və iqtisadi ziyan barədə, habelə bu yanğınların insanların sağlamlığına və təhlükəsizliyinə yaratdığı təhdid barədə rəy verib. Eyni zamanda, ATƏT-in missiyası su təminatı və irriqasiya sisteminin bərpası və normal fəaliyyəti məsələlərinə xüsusi diqqət yetiribdir. Missiya belə nəticəyə gəlibdir ki, lazımi su təchizatının çatışmazlığı kənd təsərrüfatına ciddi ziyan vurur və artıq meşə massivlərin tamamilə məhv olmasına gətirib çıxarıbdır.
Avropa Şurası Parlament Assambleyası tərəfindən qəbul olunmuş 26 yanvar 2016-cı il tarixli 2085 nömrəli qətnamədə Ermənistanın hərəkətləri Azərbaycan vətəndaşları üçün humanitar və ekoloji problemlər yaradılmasına yönəlmiş ekoloji təcavüz kimi qiymətləndirilib. Sənəddə Sərsəng bəndinin texniki cəhətdən pis vəziyyətdə olması nəticəsində bütün region üçün təbii fəlakət və humanitar böhran kimi ciddi təhlükə yarandığı qeyd olunur.
AŞPA tərəfindən Ermənistanın Azərbaycanın işğal edilmiş ərazilərinin dərhal azad edilməsi və su resurslarından siyasi təsir vasitəsi və ya öz maraqları üçün təzyiq göstərilməsi üçün istifadə olunmasına son qoyulması tələb edilibdir.
Ermənistanın ekoloji silahı
Sərsəng su anbarı Ermənistan tərəfindən əhaliyə qarşı ekoloji terror vasitəsi kimi istifadə olunur. Qəza vəziyyətində olan su anbarından aşağıda yaşayan minlərlə əhali isə daim təhlükə altındadır.
Bundan əlavə, su anbarının işğalından sonra ermənilər illik su sərfinin 85-90 faizini su lazım olmayan vaxtlarda, xüsusilə qış aylarında buraxırlar. Su sərfinin daha çox tələb olunduğu yay aylarında isə illik su normasının 10-15 faizini buraxılır. Bunun nəticəsində suyun səviyyəsinin aşağı düşür və əkin sahələrinin suvarması qeyri-mümkün olur. Bunun nəticəsində, kənd təsərrüfatına xeyli ziyan dəyir, yaşıllıqlar susuzluq səbəbindən məhv olur, bölgədə ciddi ekoloji gərginlik yaranır.
Sentyabrın 27-dən başlayan əks hücum nəticəsində Azərbaycan ordusu tərəfindən Suqovuşan kəndi azad olunduqdan sonra Suqovuşan su anbarından suyun buraxılmasına nail olunub. Hazırda su anbarından buraxılan suların nizamlanması nəticəsində Tərtər, Goranboy və Yevlax rayonlarına suyun verilməsi, eyni zamanda ekoloji tarazlığın təmin olunmasında mühüm addım atılıb.
Ekoloji terrorun başa çatmasının yolu: İşğala son qoymaq
Sərsəng-Tərtər hidroelektrik kompleksinin normal qaydada işləməsi, ən azı Tərtər sağ sahil magistral və ikinci dərəcəli kanallarının keçdiyi ərazilərin tam şəkildə işğaldan azad edilməsi və minalardan təmizlənməsi tələb olunur. Kompleksə lazımi texniki xidmətin göstərilmədiyi, istifadə olunan avadanlıqların köhnəldiyini nəzərə alaraq, ilk növbədə, kompleksin texniki vəziyyətinin qiymətləndirilməsinə ehtiyac var.
Sərsəng-Tərtər hidroelektrik kompleksinin bərpası və istifadəyə verilməsi Tərtər, Bərdə, Yevlax, Ağcabədi, Ağdam və Goranboy rayonlarının təxminən 60 min hektar ərazini su ilə təmin edəcək, yanğına qarşı mübarizəni asanlaşdıracaqdır.
Son illər ərzində ölkəmizin meliorasiya sahəsində mühüm layihələr həyata keçirilmiş, o cümlədən Şəmkirçay və Taxtakörpü su anbarlarının tikilmiş, rayonlarda əkin sahələrinin suvarma suyu ilə təminatı sahəsində işlər görülür. İşğaldan azad edilən ərazilərin bərpası üçün Azərbaycan lazımi təcrübəyə və iqtisadi potensiala malikdir.
Müstəqil.Az
